Dieta ketogeniczna a cukrzyca
Dieta ketogeniczna jest coraz bardziej popularną formą redukcji masy ciała u osób zmagających się z otyłością. Obecnie prowadzone są również…
Gluten to białko występujące w pszenicy, życie, jęczmieniu. Ze względu na zanieczyszczenia zbożami glutenowi zaleca się również wykluczenie z diety owsa. Moda na eliminację z diety glutenu rozpoczęła się kilka lat temu. Należy podkreślić, że w niektórych przypadkach zastosowanie diety bezglutenowej jest metodą leczenia np. celiakii, nieceliakalnej nadwrażlwiości na gluten czy alergii na gluten. Dieta bezglutenowa a cukrzyca: czy eliminacja glutenu z diety w przypadku cukrzycy jest konieczna?
Na czym polega dieta bezglutenowa?
Dieta bezglutenowa jest dietą eliminacyjną, która polega na całkowitym wykluczeniu z jadłospisu produktów zawierających pszenicę, jęczmień, żyto, a także zanieczyszczony glutenem owies. Czysty owies jest tolerowany przez większość osób nietolerujących glutenu, jednak zaleca się jego umiarkowane i sporadyczne spożycie.
Eliminacja glutenu związana jest z całkowitą rezygnacją z jadłospisu produktów przetworzonych, bogatych w pszenicę oraz cukry proste jak na przykład słodycze, wyroby cukiernicze itp. Już samo odstawienie tego typu produktów bardzo często pozytywnie wpływa na redukcję masy ciała i/lub obniżenie poziomu glukozy we krwi, gdyż redukujemy ogromną ilość “pustych kalorii”oraz cukrów prostych z jadłospisu.
W zamian za zboża glutenowe proponuje się spożycie węglowodanów naturalnie bezglutenowych takich jak kukurydza, gryka, ryż, amarantus, proso oraz komosa ryżowa. W przypadku artykułów spożywczych, produkty bezglutenowe oznaczone są symbolem przekreślonego kłosa.
U osób z tzw. autoimmunologiczną postacią cukrzycy typu 1 często występuje zwiększone ryzyko wystąpienia celiakii, w której gluten jest bezwzględnie przeciwwskazany. W przypadku tego schorzenia oczywiście dieta bezglutenowa jest koniecznością! Należy pamiętać, aby jadłospis był dobrze zbilansowany, przede wszystkim pod względem błonnika pokarmowego, który hamuje wchłanianie glukozy a przez to obniża jej stężenie we krwi. Dlatego w celiakii i cukrzycy typu 1 zaleca się spożywanie produktów naturalnie bezglutenowych i pełnoziarnistych. Należą do nich grube kasze – głównie gryczana, quinoa, amarantus, ryż pełnoziarnisty (basmati, paraboiled), a także nasiona roślin strączkowych.
Dieta bezglutenowa a cukrzyca: czy to dobry pomysł?
Skoro na diecie bezglutenowej eliminuje się pewne produkty będące źródłem węglowodanów, to być może dla cukrzyków jest to bardzo dobre rozwiązanie? Niekoniecznie!
Mimo tego, że dieta bezglutenowa zakłada eliminację zbóż glutenowych nie oznacza to, że w naszej diecie pozostanie mniejsza ilość węglowodanów, a szczególnie niebezpiecznych dla diabetyków- cukrów prostych. Warto zaznaczyć, że dieta bezglutenowa charakteryzuje się obniżoną zawartością błonnika pokarmowego.
Gotowe produkty bezglutenowe mogą być produkowane z najtańszych mąk naturalnie wolnych od glutenu, jakimi są: mąka kukurydziana i mąka ryżowa, które odznaczają się wysokim indeksem glikemicznym, przyczyniając się do szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi, a tym samym, do rozrostu tkanki tłuszczowej – głównie w okolicy jamy brzusznej. W ich składzie często obfitują dodatkowe substancje jak konserwanty, barwniki i ulepszacze, gdyż gluten z punktu technologicznego nadaje elastyczność, sprężystość oraz odpowiednią wilgotność. Kolejnym faktem jest cena produktów bezglutenowych – są one często wielokrotnie wyższe w porównaniu do produktów standardowych (2).
Gotowe produkty bezglutenowe są często artykułami wysoko przetworzonymi. Co więcej, wykazują niską wartość odżywczą pod względem mikro i makroelementów. W takich produktach występuje znikoma ilość żelaza, cynku, kwasu foliowego, witamin z grupy B, wapnia oraz fosforu.
Dieta bezglutenowa a cukrzyca: co mówią dowody naukowe?
W 2017 roku eksperci z Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego przedstawili wyniki badań, według których spożywanie większych ilości glutenu wiązało się z obniżeniem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 nawet o 13% w porównaniu do osób które spożywały mniej niż 4 g glutenu na dobę.
Naukowcy twierdzą, że za wyniki tego eksperymentu odpowiada obecny w produktach błonnik, który wykazuje ochronne działanie przed cukrzycą, a osoby ograniczające gluten w swojej diecie, spożywają adekwatnie mniejsze ilości błonnika.
Autorzy badań podkreślają, że gluten jest nietolerowany tylko przez niewielką grupę osób chorych na celiakię. W Polsce dotyczy ona ok. 1% populacji (1).
Cienie diety bezglutenowej
Dla wielu osób dieta bezglutenowa oczywiście może okazać się cennym i jedynym rozwiązaniem na występujące dolegliwości.
Warto podkreślić, że nieprawidłowo zbilansowana dieta bezglutenowa może przyczynić się rozwoju innych, groźnych chorób metabolicznych. Bardzo często dieta ta bazuje na gotowych produktach bezglutenowych, które należą do grupy żywności wysoko przetworzonej, obfitującej w dużą ilość i cukru, a co za tym idzie odznaczającej się wysokim indeksem glikemicznym. Nadmierne spożycie takiej żywności może prowadzić do rozwoju nadwagi, otyłości, a także chorób sercowo-naczyniowych (miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, udar mózgu a nawet zawał serca).
Badając wpływ produktów bezglutenowych na poziom glukozy we krwi zauważono, że po eliminacji glutenu z produktów spożywczych trawienie skrobi było znacznie szybsze. Podkreślono, że gluten jest białkiem tworzącym sieć dookoła cząsteczek skrobi, co wpływało na utrudnienie jej trawienie. Po eliminacji glutenu, połączenia białko – skrobia zostają zerwane, skrobia jest szybciej trawiona, tym samym poziom glukozy we krwi wzrasta w szybszym tempie (4).
Kiedy diabetyk powinien włączyć dietę bezglutenową?
Zdecydowanie wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest:
- celiakia
- nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
- alergie IgG zależne (powszechnie nazwane nietolerancjami pokarmowymi) – w tej sytuacji alergii utajonej eliminacja glutenu może pomóc zdecydowanie bardziej wyrównać cukrzycę i zmniejszyć ewentualne odczyny zapalne, które nieraz prowadzą do permanentnie wysokich wartości glikemii
- alergie IgE zależne
Podsumowanie
Gluten jest nietolerowany tylko przez niewielką liczbę osób, którzy chorują na celiakię lub są nadwrażliwi na to białko. Dieta bezglutenowa staje się natomiast coraz bardziej popularna u osób bez tych schorzeń. Szacuje się, że nietolerancja glutenu występuje tylko u około 1% populacji. W przypadku stwierdzonej nietolerancji glutenu dieta eliminacyjna stanowi jedyne rozwiązanie i konieczność dla chorych. Jeżeli jednak nie ma wskazań do stosowania tego typu diety nie poleca się eliminacji glutenu na własną rękę. Wynika to z obniżenia wartości odżywczej gotowych produktów bezglutenowych oraz zmniejszonej ilości błonnika pokarmowego w diecie bezglutenowej.
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Literatura
- American Heart Association. Low gluten diets linked to higher risk of type 2 diabetes. ScienceDaily, 9 March 2017.
- Chwalba A., Otto-Buczkowska E. Role of gluten-free diet in pathogenesis of type 1 diabetes – what new? Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2015;21(4):188-191.
- Dudziak K., Regulska-Ilow B. Celiakia u dorosłych osób z cukrzycą typu 1. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2012;8(3):98-108.
- Waliłko E., Niemiec A., Majkowska L. Celiakia u dorosłych osób z cukrzycą typu 1. Diabetologia Kliniczna. 2014;3(5):206-211.
O autorze
mgr
Dietetyk kliniczny. Absolwentka studiów Wydziału Nauk o Żywności i Żywienia Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Prowadzi aktywnie poradnictwo żywieniowe i dietetyczne. Specjalizuje się w dietetyce klinicznej, w tym leczeniu celiakii. Dietetyka to nie tylko jej zawód, ale przede wszystkim pasja. Największym jej sukcesem zawodowym jest uśmiech i zadowolenie pacjenta.
