Cukrzyca należy do najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie. Związane z nią komplikacje mogą wpływać na różne układy i narządy, w tym również na układ pokarmowy. Coraz większą uwagę poświęca się problemowi nadmiernego rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO) u pacjentów z cukrzycą. W tym artykule omówimy, czym jest SIBO, jak się je diagnozuje i leczy oraz jakie ma powiązania z cukrzycą.
Czym jest SIBO?
SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to stan patologiczny, w którym dochodzi do nadmiernego rozrostu bakterii w jelicie cienkim. Bakterie te, normalnie znajdujące się w większych ilościach w jelicie grubym, występując w nadmiarze w jelicie cienkim, mogą powodować szereg objawów, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki oraz zaburzenia wchłaniania składników odżywczych. Zaburzenia te mogą prowadzić do niedoborów witamin i składników mineralnych, takich jak witamina B12 czy witamina D, co dodatkowo negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia pacjenta [1].
Diagnozowanie SIBO
Diagnoza SIBO opiera się na testach oddechowych, które mierzą poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu substancji takich jak glukoza czy laktuloza. Gazy te są produktem fermentacji węglowodanów przez bakterie obecne w jelicie cienkim. Wynik pozytywny sugeruje obecność nadmiernego rozrostu bakteryjnego [2]. Inną, bardziej inwazyjną metodą jest pobranie próbki aspiratu z jelita cienkiego w celu hodowli bakterii, co pozwala na dokładniejsze zidentyfikowanie mikroorganizmów i ich ilości [3].
Leczenie SIBO
Leczenie SIBO obejmuje zazwyczaj antybiotykoterapię, mającą na celu redukcję liczby bakterii w jelicie cienkim. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są rifaksymina oraz metronidazol. W leczeniu SIBO coraz częściej zaleca się także zmianę diety, a jednym z popularnych podejść jest dieta low FODMAP, która ogranicza spożycie fermentujących oligo-, di-, monosacharydów i polioli.
Dieta low FODMAP, choć może łagodzić objawy związane z SIBO, nie jest pozbawiona kontrowersji. Niektóre badania sugerują, że długoterminowe stosowanie tej diety może prowadzić do niepożądanych zmian w mikrobiocie jelitowej, co może pogłębiać istniejący stan dysbiozy u pacjentów z SIBO. Ograniczenie spożycia fermentujących węglowodanów może zmniejszać dostępność substratów dla zdrowych bakterii jelitowych, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do negatywnych skutków dla zdrowia jelit [4].
W literaturze naukowej pojawiają się również głosy, że skuteczność diety low FODMAP w leczeniu SIBO jest nadal hipotetyczna i opiera się głównie na analogiach do jej stosowania w zespole jelita drażliwego (IBS). Brakuje jednak jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających, że dieta ta rzeczywiście przynosi korzyści zdrowotne pacjentom z SIBO, w dłuższej perspektywie. Co więcej, istnieje ryzyko, że stosowanie tej diety bez odpowiedniego nadzoru może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia mikrobioty jelitowej [4].
W związku z tym, choć dieta low FODMAP może być stosowana jako część leczenia SIBO, konieczne jest dalsze badanie jej długoterminowego wpływu na zdrowie pacjentów oraz ewentualne ryzyko związane z jej stosowaniem. Optymalizacja wzorców żywieniowych, ukierunkowana terapia probiotyczna i przede wszystkim znalezienie przyczyny rozwoju SIBO, mogą być kluczowe dla skutecznego zarządzania tym schorzeniem. Sama dieta low FODMAP powinna być stosowana ostrożnie, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta, jednak nie jest konieczna do stosowania u każdego pacjenta z SIBO.
Cukrzyca a SIBO – czy istnieje związek?
Badania wykazują, że osoby z cukrzycą, szczególnie typu 2, są bardziej narażone na rozwój SIBO. Metaanaliza z 2021 roku wykazała, że częstość występowania SIBO w populacji osób z cukrzycą wynosi około 29%, czyli znacznie więcej w porównaniu do populacji ogólnej [5]. Związek ten jest prawdopodobnie wynikiem kilku czynników.
- Wpływ neuropatii autonomicznej
Neuropatia autonomiczna jest powszechnym i często niediagnozowanym powikłaniem cukrzycy, wpływającym na wiele układów narządów, w tym układ sercowo-naczyniowy, przewód pokarmowy, układ moczowo-płciowy i neuroendokrynny. Objawy mogą obejmować hipotonię ortostatyczną, nietolerancję wysiłku, opóźnienie opróżniania żołądka (gastroparezę), biegunkę, zaparcia, nietrzymanie moczu, a także nieświadomość hipoglikemii i dysfunkcje sercowo-naczyniowe.
Jednym z głównych mechanizmów, który może łączyć cukrzycę z SIBO, jest właśnie neuropatia autonomiczna. Neuropatia ta wpływa na układ nerwowy kontrolujący motorykę jelit, co może prowadzić do opóźnionego opróżniania żołądka i zaburzeń perystaltyki jelit. W rezultacie może dochodzić do nadmiernego rozrostu bakterii w jelicie cienkim [6].
- Zaburzenia funkcji komórek beta
SIBO może również wpływać na funkcje komórek beta trzustki, co jest szczególnie istotne u pacjentów z cukrzycą typu 2. Badania sugerują, że obecność SIBO może być związana z gorszą funkcją komórek beta oraz zmniejszonym wydzielaniem insuliny. W badaniu z 2020 roku stwierdzono, że pacjenci z cukrzycą typu 2, u których zdiagnozowano SIBO, mieli wyższy poziom glukozy we krwi oraz wyższy poziom HbA1c w porównaniu do pacjentów bez SIBO [7]. Oznacza to, że SIBO może pogarszać kontrolę glikemii u osób z cukrzycą.
Podsumowanie
SIBO jest schorzeniem, które może występować częściej u osób z cukrzycą, szczególnie typu 2. Związek ten może wynikać z neuropatii autonomicznej oraz zaburzeń funkcji komórek beta trzustki, co dodatkowo pogarsza kontrolę glikemii. Wczesna diagnoza i leczenie SIBO są kluczowe dla poprawy jakości życia pacjentów z cukrzycą i zmniejszenia ryzyka powikłań.
