Bioniczna trzustka – przełom w cukrzycy?
Ostatnio coraz więcej uwagi poświęca się tematowy bionicznej trzustki. Czyżby miało to oznaczać przełom w walce z cukrzycą typu 1?
Osobista pompa insulinowa (OPI) jest specjalnym urządzeniem do podawania insuliny, które naśladuje fizjologiczne działanie trzustki u osoby zdrowej. Urządzenie to jest niewielkich rozmiarów, które przypominają mały telefon komórkowy. Zapewnia ciągły dowóz insuliny oraz możliwość jej precyzyjnego podawania z dokładnością do 0,1 jednostki.
Terapia za pomocą pompy insulinowej jest w większości rekomendowana osobom chorującym na typ 1 cukrzycy. Jest szczególnie popularna u dzieci oraz młodych diabetyków głównie dzięki możliwości uzyskania refundacji. Również jest coraz częściej stosowana przez kobiety z cukrzycą przedciążową i ciążową oraz przez osoby z typem 2, które wymagają podawania insuliny.
Trzustka osoby zdrowej wydziela insulinę przez cały czas i jej zadaniem jest m.in. utrzymywanie względnie stałego stężenie glukozy we krwi. Natomiast insulina jest hormonem, który bierze udział w wielu innych tzw. szlakach metabolicznych w organizmie. Stąd też jest wydzielana nawet w momencie, gdy nie spożywamy niczego do jedzenia.
W momencie spożywania posiłku zawierającego węglowodany, dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi. U osoby bez cukrzycy dochodzi do samoistnego wyrzutu insuliny (tzw. bolusa) przez trzustkę, aby znormalizować poziom cukru. Dzięki takiemu mechanizmowi w organizmie osoby zdrowej przez większość czasu panuje tzw. normoglikemia. Oznacza to względnie stałe stężenie glukozy, które mieści się w granicach normy (zazwyczaj nie przekracza ono 100 mg/dl, po posiłku nieznacznie wzrasta) (1).
Jak wygląda dieta cukrzycowa jeśli jesteś leczony za pomocą osobistej pompy insulinowej? Terapia za pomocą OPI najbardziej ze wszystkich metod leczenia liberalizuje podejście dietetyczne do leczenia cukrzycy. Pacjent może zjeść praktycznie każdy posiłek, który jest w stanie policzyć i zbilansować insuliną. Tak, aby 2 h po posiłku uzyskać prawidłowe stężenie glukozy. W diecie diabetyka leczonego pompą ważne są następujące pojęcia:
Wymiennik węglowodanowy – oznacza 10 g węglowodanów przyswajalnych zawartych w porcji produktu.
Wymiennik białkowo-tłuszczowy – to 100 kcal pochodzących z białka oraz z tłuszczu.
Więcej o żywieniu w cukrzycy przeczytasz w artykule na temat diety cukrzycowej.
Wielu pacjentów (zwłaszcza tych, którzy rozważają przejście na terapię za pomocą OPI) ma przekonanie, że zakup pompy insulinowej zwolni ich z obowiązku myślenia o cukrzycy, ponieważ pompa samodzielnie będzie podawać insulinę w zależności od stężenie glukozy we krwi.
Niestety nie ma tak łatwo 🙂
Taki mechanizm ma jedynie sztuczna trzustka (system zamkniętej pętli), o której możesz przeczytać w osobnym artykule. Standardowa terapia za pomocą osobistej pompy insulinowej wymaga zdecydowanie aktywnego zaangażowania pacjenta w leczenie cukrzycy. Pomimo tego, że pompa samodzielnie pompuje insulinę, to ilości jakie podaje do organizmu muszą być kontrolowane przez samą osobę chorą, w porozumieniu ze swoim diabetologiem.
Na przykład jedząc obiad, to sam pacjent decyduje o tym jaką ilość insuliny pompa powinna podać i jaki bolus zastosować. Wyróżniamy trzy rodzaje bolusów:
Pompa insulinowa naśladuje działanie trzustki zdrowego człowieka, dzięki możliwości stałego podawania małych dawek insuliny (jest to tzw. wlew podstawowy) oraz możliwości podania bolusa do posiłku w momencie spożywania węglowodanów (tzw. bolus około posiłkowy).
Insulina jest podawana w sposób ciągły za pomocą specjalnego drenu, który jest podłączony do zbiorniczka mieszczącego się w pompie. W zbiorniku mieści się jeden wkład insuliny, czyli ok. 300 jednostek. Zazwyczaj w pompach stosuje się analogi insulin krótkodziałających, insulina ludzka jest stosowana bardzo sporadycznie. Za rozpisanie wlewu podstawowego odpowiedzialny jest lekarz prowadzący. Uzależnia on to od aktywności pacjenta w ciągu dnia i indywidualnego zapotrzebowania na insulinę w różnych godzinach. Co ważne, wlew podstawowy można modyfikować w zależności np. od planowanej aktywności fizycznej.
Z kolei bolusy okołoposiłkowe są wyliczane samodzielnie przez pacjenta. Ich wielkość zależy od liczby zjedzonych wymienników węglowodanowych (WW) oraz białkowo-tłuszczowych (WBT). Aby dobrze oszacować bolus insuliny podawanej do posiłku, osoba leczona za pomocą osobistej pompy insulinowej powinna być dobrze wyedukowana i zorientowana w zakresie tego z czego składają się posiłki oraz obliczania WW i WBT.
Pompa jest jednym urządzeniem, ale żeby móc korzystać z terapii za pomocą OPI, trzeba mieć wszystkie niezbędne elementy:
Niektóre modele pomp insulinowych są wyposażone w specjalnego pilota, za pomocą którego można podawać insulinę. Takie rozwiązanie jest dyskretne (np. konieczność podania insuliny w czasie spotkania biznesowego) i wygodne (np. gdy pompa jest ukryta w pod ubraniem lub jesteś na nartach i urządzenie znajduje się pod warstwami ubrań).
Większość osób, które są leczone przy pomocy osobistej pompy insulinowej mają pompy łączone drenem i zestawem infuzyjnym. Jednak istnieją także pompy tzw. bezdrenowe, które składają się jedynie z urządzenia właściwego, czyli pompy oraz pilota do sterowania pompą. Pompa jest przyczepiona bezpośrednio do skóry i jest połączona ze skórą teflonową kaniulą. Co ciekawe jest jednorazowego użytku, nie można jej ponownie zastosować, czas jej przeżycia to 3 dni. Z tego powodu ma również mniejszy zbiornik na insulinę niż w standardowej pompie.
Działanie standardowej pompy insulinowej nie jest bardzo skomplikowane. System operacyjny steruje wbudowanym silnikiem, który bardzo precyzyjnie popycha tłok zbiornika gdzie znajduje się insulina. Dalej insulina dostaje się przez tzw. zestaw infuzyjny (na który składa się dren i wkłucie) do organizmu. Wkłucie jest zazwyczaj założone na brzuchu i przymocowane specjalnym wodoodpornym plastrem, dzięki któremu nic nie odpada. Ważne, żeby uważać na wszystkie zagięcia drenu. Blokuje to dopływ insuliny i stwarza niebezpieczeństwo dla pacjenta z uwagi na ryzyko rozwoju kwasicy ketonowej.
Wielu pacjentów ma nierealne przekonanie, że pompa będzie rozwiązaniem na poczucie zmęczenia chorobą i na ciągłe myślenie o leczeniu. Często myślą, że terapia za pomocą OPI uwolni ich od myślenia o cukrzycy i elementach diety. Jednak jest zupełnie odwrotnie. Rozważając terapię pompową, warto mieć świadomość, że tak naprawdę pacjent jest zmuszony jeszcze więcej myśleć o chorobie.
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, istnieją konkretne wskazania do włączenia terapii osobistą pompą insulinową:
Pompa może dawać wiele korzyści, ale pod warunkiem, że pacjent naprawdę wykorzystuje wszystkie jej funkcje. Większość pacjentów szybko przyzwyczaja się do pompy insulinowej i jest zadowolonych, zwłaszcza gdy prowadzą nieregularny, intensywny tryb życia, do którego dopasowują swoją chorobę. Ale wśród nich są także osoby, dla których pompa nie jest najlepszym rozwiązaniem i nawet po okresie próbnym wracają do poprzedniej formy terapii.
Kto nie kwalifikuje się do terapii za pomocą osobistej pompy insulinowej?
Zakup pompy insulinowej i niezbędnych elementów w prowadzeniu terapii OPI wiąże się z inwestycją finansową. W zależności od modelu i producenta, ceny pomp insulinowych wahają się od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Jednak osoby do 26 roku życia mogą skorzystać z refundacji i otrzymać pompę bezpłatnie. Dotyczy to również kobiet z cukrzycą które planują ciążę lub są w ciąży.
Zgodnie z zaleceniami PTD na rok 2019, istnieją specyficzne wskazania do refundacji NFZ zakupu osobistej pompy insulinowej dla chorych na cukrzycę dzieci, młodzieży i młodych dorosłych poniżej 26. roku życia:
Pamiętaj!
Nawet najlepsza i skomplikowana technologia w leczeniu cukrzycy nie prowadzi do poprawy efektów terapeutycznych bez aktywnego zaangażowania pacjenta w jej leczenie.
Ostatnio coraz więcej uwagi poświęca się tematowy bionicznej trzustki. Czyżby miało to oznaczać przełom w walce z cukrzycą typu 1?
Cukrzyca powinna być leczona kompleksowo. Odpowiednia dieta cukrzycowa poprawia jakość życia oraz zmniejsza ryzyko powikłań w cukrzycy.
Uczucie niepokoju, drżenie rąk oraz odczuwalny niepokój bardzo często jest skorelowany z jednostką chorobową, jaką jest cukrzyca. Problemy ze snem…
Obecnie pomiar cukru dokonuje się przez krew za pomocą glukometru. W glukometrze monitorowanie stężenia glukozy polega na nakłuciu skóry, zazwyczaj…
Czy w przyszłości komórki diabetyków będą „samodzielnie” wytwarzać insulinę, zamiast polegać na zastrzykach? Omawiamy wyniki najnowszych badań. Komórki macierzyste kluczem…
Badania wykazują, że w 2018 roku nieodpowiednia dieta była przyczyną 14,1 milionów zachorowań na cukrzycę typu 2. Naukowcy z Tufts…