Insulina okołoposiłkowa – jak stosować?

Wśród osób chorujących na cukrzycę okołoposiłkowy wyrzut insuliny w odpowiedzi na zwiększenie stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku jest zastępowany przez wstrzyknięcie insuliny krótkodziałającej. Insulina okołoposiłkowa wyliczana jest na podstawie ilości oraz rodzaju spożytych węglowodanów, a dokładniej mówiąc wymienników węglowodanowych (WW).

Insulina okołoposiłkowa: jak wyliczyć dawkę insuliny?!   

1 WW = 10 g węglowodanów przyswajanych zawartych w produkcie

1 WW podnosi poziom glukozy we krwi o 30-50 mg/dl

1 jednostka insuliny krótkodziałającej obniża poziom glikemii o 30-50 mg/dl

Na wyrównanie poziomu glikemii wskazywać będą wartości około 100 mg/dl. W niektórych przypadkach np. retinopatii w trakcie laseroterapii próg ten może zostać przeniesiony przez lekarza do wartości na poziomie 120-130 mg/dl.

Jak wyliczyć całkowitą dawkę insuliny okołoposiłkowej?

• Dawka korekcyjna – tylko gdy poziom glikemii jest wyższy od wartości docelowej
• Dawka wyliczona na podstawie ilość WW, które spożyjemy
• Ewentualne zmniejszenie wyliczonej dawki w związku z planowanym wysiłkiem fizycznym

U każdego z nas wchłanianie węglowodanów z przewodu pokarmowego oraz insuliny z tkanki podskórnej może przebiegać nieco inaczej. Dlatego na podstawie obserwacji glikemii po posiłkowej to lekarz podejmuje decyzję, czy u danej osoby 1 jednostka insuliny będzie obniżać stężenie glukozy we krwi o 30, 40, czy może o 50 mg%. W przypadku wymienników węglowodanowych będzie podobnie, różne dawki insuliny mogą być użyte u poszczególnych osób do uzyskania prawidłowych glikemii po spożyciu 1 WW. Z tych względów to lekarz zaleca stosowanie odpowiednich przeliczników  do poszczególnych posiłków.

Warto pamiętać, że zapotrzebowanie na insulinę rano jest najwyższe. W związku z tym przed śniadaniem stosuje się najczęściej wyższe przeliczniki niż w pozostałych posiłkach np: 1,5-2,5 j/1 WW, tylko w okresie remisji 0,5-1j/1 WW.

Przed obiadem przeliczniki najczęściej są na poziomie 0,5-1j/1 WW. W przypadku, gdy obiad spożywany jest w późniejszych godzinach popołudniowych 16-17 czasami zachodzi konieczność wyższych przeliczników insuliny np. 1,5-2 j/1 WW, podobnie jak przed kolacją.

Przykład

Poziom glikemii przed śniadaniem wynosi 200 mg%. Lekarz zalecił 1 j insuliny na każde 40 mg% powyżej 100 mg%. Śniadanie zawiera 5 WW, a przelicznik wynosi 2 j/1 WW. Po śniadaniu nie będzie wykonywana aktywność fizyczna.

Ile jednostek insuliny należy podać?

Korekta:  200mg% – 100 mg% = 100 mg%

Ile potrzeba insuliny do obniżenia tego poziomu?

100:40=2,5 jednostek (ponieważ na penie, za wyjątkiem pena przeznaczonego dla dzieci nie można podać 0,5 jednostki insuliny to powinniśmy zaokrąglić do mniejszej dawki czyli 2 jednostki).

Śniadanie: 5 WW x 2 = 10 jednostek

Całkowita dawka do śniadania: 2 jednostki + 10 jednostek = 12 jednostek

Jak należy postąpić, jeśli glikemia przed posiłkiem wynosi poniżej 100 mg%?

Jeśli glikemia wynosi poniżej 60 mg% lub pojawiają się objawy hipoglikemii w pierwszej kolejności należy spożyć węglowodany proste, które szybko dostarczą glukozy do organizmu np. sok, napój typu cola, słodka herbata, glukoza, cukier w kostkach. Po wyrównaniu glikemii do wartości prawidłowych lub w przypadku, gdy od razu pojawi się posiłek, który będzie zawierał węglowodany, a glikemia jest powyżej 70 mg% należy od wyliczonej dawki odjąć 1 j insuliny szybkodziałającej.

Przykład

Przed obiadem glikemia wynosi 82 mg%, obiad zawiera 6 WW, a przelicznik wynosi: 1 jednostka/1 WW.

Obiad: 6 WW x 1 = 6 jednostek

6 jednostek na posiłek – 1 jednostka (korekta) = 5 jednostek

Glikemia powyżej 300 mg%: co robić?

W przypadku, kiedy stan hiperglikemii utrzymuje się przez kilka dni należy sprawdzić obecność acetonu w moczu. Jeśli aceton występuje w moczu w niewielkiej ilości, zaleca się spożycie dużej ilości wody mineralnej w przeciągu następnych 24 godzin (około 3 litrów/dobę) oraz wyrównanie poziomów glikemii, a następnie ponowne wykonanie testu. Jednak w sytuacji, kiedy w moczu występuje duże stężenie ketonów istnieje ryzyko rozwinięcia kwasicy ketonowej, z tego względu należy koniecznie skonsultować się z lekarzem (2).

Jaka może być przyczyna hiperglikemii?

• ominięcie dawki insuliny
• dodatkowy posiłek
• zbyt duży posiłek
• infekcja, gorączka

Przykład

Glikemia przed kolacją wynosi 380 mg%, na każde 30 mg% powyżej 100 mg% należy obniżyć dawkę insuliny o 1 jednostkę.

Pamiętaj! Najpierw skoryguj poziom glukozy we krwi. Nie jedz posiłku przy tak wysokiej glikemii.

380 mg% – 100 mg% = 280 mg% / 30 = 9 jednostek

Należy podać 9 jednostek insuliny w celu wyrównaniu poziomu glukozy we krwi oraz odczekać godzinę.

Jeśli glikemia po jednej godzinie nadal będzie około 300 mg% – należy poczekać jeszcze ze spożyciem posiłku.

Jeśli glikemia po kolejnej godzinie będzie w granicach 210 mg% – można wyliczyć wymienniki węglowodanowe dla danego posiłku. W takim wypadku warto jednak spożyć mały posiłek np. 3 WW (przelicznik 1,5 jednostki/1 WW).

Kolacja: 3 WW x 1,5 jednostki = 4,5 jednostki

Podaj 5 jednostek insuliny, a następnie odczekaj kolejne pól godziny zanim usiądziesz do kolacji.

Wysoka glikemia przed snem

Jeśli w godzinach wieczornych przed snem glikemia przekracza zalecaną normę, można glikemię skorygować poprzez podanie insuliny krótkodziałającej. W takim przypadku jednak należy być bardzo ostrożnym. Standardowo na noc podawana jest insulina tzw. bazowa, której szczyt działania przypada na godzinę 2-4 rano. Poprzez dodatkową dawkę insuliny krótkodziałającej zwiększone jest prawdopodobieństwo wystąpienia nocnej hipoglikemii.

Zapamiętaj! Glikemię przed pójściem spać należy obniżyć do wartości do 150 mg/dl poprzez podanie 1 jednostki na każde 50 mg/dl powyżej 150 mg/dl. 

Osoby z długim wywiadem cukrzycy oraz z pojawiającą się hiperglikemią na czczo mogą  wymagać jednak podania większych dawek korekcyjnych. Takie sytuacje warto skonsultować z lekarzem.

Przykład

Przed snem glikemia wynosi 258 mg/dl, należy podać 2 jednostki na obniżenie poziomu glukozy we krwi, dodatkowo przyjąć bez zmian wieczorną bazę i położyć się spać.

Jeżeli jednak masz zbyt niski poziom glikemii w godzinach późnowieczornych, w takiej sytuacji można dodatkowo spożyć posiłek, który będzie zawierał 1-2 WW.

Insulina okołoposiłkowa: jakie są jej rodzaje?

Wśród insulin podawanych okołoposiłkowo możemy wyróżnić insuliny ludzkie krótkodziałające oraz szybkodziałające analogi insulin.

Ludzkie insuliny krótkodziałające

Produkowane metodą inżynierii: Actrapid, Humulin R, Polhumin R, Gensulin R.

Zaczynają działać po pół godzinie, szczyt osiągają po 2-3 godzinach, działają do 6-8 godzin.

Między podaniem insuliny a spożyciem posiłku powinno się odczekać pół godziny.

W wyjątkowych przypadkach można policzyć ilość wymienników na posiłek główny i przekąskę zjadaną w ciągu 2 godzin np: I i II śniadanie i podać wyliczoną łącznie w 1 iniekcji.

Przykład

1 śniadanie 4 WW

2 śniadanie 2 WW

przelicznik 1 jednostek/1 WW

Można podać łącznie 6 j przed pierwszym posiłkiem, następnie po 2 godzinach zjeść drugi posiłek.

U osób aktywnych fizycznie ich przedłużony czas działania może być przyczyną hipoglikemii po 3-4 godzinach po posiłku.

Szybkodziałające analogi insulin

Niewielka zmiana sekwencji aminokwasów w łańcuchu insuliny może przyspieszyć jej wchłanianie z tkanki podskórnej oraz zmienić profil działania.

Wchłaniają się już po kilku-kilkunastu minutach z tkanki podskórnej (brzucha). Szczyt działania występuje w 1-2 godzinie, okres jej działania utrzymuje się do 3-5 godzin.

Analog Novorapid (aspart) działa dłużej niż Humalog (lispro).

Ten rodzaj insulin jest stosowany w pompach insulinowych.

W przypadku niskiej glikemii można podać je bezpośrednio przed posiłkiem. Jeśli jednak poziom glikemii przekracza 200 mg% warto od podania insuliny odczekać około 15-20 minut do posiłku.

Korzyści z nich odniosą osoby aktywne, które nie mogą pozwolić sobie na przerwy pomiędzy podaniem insuliny a spożyciem posiłku.

Osoby spożywające głównie posiłki węglowodanowe mogą zredukować glikemię poposiłkową oraz ograniczyć ryzyko hipoglikemii w 3-5 godzinie po posiłku.

Dotychczas nie zaobserwowano znacznych różnic pod względem wyrównania metabolicznego cukrzycy (wartość HbA1c) wśród osób stosujących standardowe insuliny krótkodziałające lub analogi.

Gdzie powinno się podawać insulinę okołoposiłkową?

Samodzielnie najlepiej jest podać insulinę okołoposiłkową w tkankę podskórną brzucha, dzięki czemu najszybciej się wchłonie. Osoby trzecie mogą podawać również w ramię lub w okolicę podłopatkową.

Pamiętaj!

Samodzielnie nie powinno się podawać insuliny w inne miejsce niż brzuch. Podając w ramię istnieje duże ryzyko podania domięśnowego insuliny, zamiast podskórnego. Wiąże się to z uszkodzeniem mięśni oraz zmianą profilu wchłaniania. Jeśli pojawiły się u Ciebie przerosty, nie podawaj w to miejsce insuliny. W razie potrzeby cała powierzchnia brzucha oprócz okolicy okołopępkowej jest odpowiednia do podania insuliny.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Sieradzki J. (red). Cukrzyca Tom 1-2. Warszawa: Via Medica, 2016.
2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna. 2018;4(1):1-92.

O autorze Anita Rogowicz-Frontczak

dr n. med.

Diabetolog, endokrynolog, specjalista chorób wewnętrznych. Adiunkt w Klinice Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji naukowych w dziedzinie diabetologii i endokrynologii.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u