Fruktoza dla diabetyków: zdrowa czy niezdrowa?

Smak słodki. Kto z was nie jest jego fanem? Chyba każdy go uwielbia! Wiecie jednak, że odpowiedzialne za odczuwanie tego smaku cukry mogą nieść za sobą spore zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale i dla życia. W niniejszym artykule przedstawimy Wam plusy i minusy jednego z nich: fruktozy.

Fruktoza jest przedstawicielem grupy substancji słodzących. Nie bez przyczyny nazywana jest cukrem owocowym, bowiem źródłami jej występowania są owoce, miód oraz nektar kwiatów, a także niektóre rodzaje warzyw (np. marchew). W temperaturze pokojowej jest białą substancją krystaliczną przypominającą zwykły cukier. Charakteryzuje się delikatnie słodszym smakiem od sacharozy oraz dobrą rozpuszczalnością w wodzie (1).

Skutki stosowania fruktozy u diabetyków

Fruktoza niegdyś zalecana była jako zamiennik cukru dla diabetyków. Wynika to z faktu, że ma niski indeks glikemiczny (około 20), co sprawia, że nie podnosi poziomu glikemii we krwi tak mocno jak w przypadku zastosowania sacharozy (IG=58) czy glukozy (IG=100).

Uznawana jest za zdrowszy zamiennik cukru, jednak należy pamiętać, że podobnie jak sacharoza, podnosi wartość energetyczną produktu czy potrawy. Nadmiar fruktozy może również sprzyjać pojawieniu się nadwagi, rozwojowi próchnicy, podwyższonemu poziomowi triglicerydów we krwi.

Silnie oddziałuje również na wątrobę. Spożywana w nadmiarze może być przyczyną wystąpienie między innymi niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Jest również przyczyną zwiększonej produkcji frakcji VLDL cholesterolu, przyczyniając się do zwiększania ryzyka rozwoju miażdżycy. Zbyt duże spożycie fruktozy może także spowodować pojawienie się biegunek oraz bólu brzucha.

Celem zastosowania fruktozy w przemyśle spożywczym jest poprawa doznań smakowych, wydłużenie trwałości produktu oraz poprawa jego konsystencji. Okazuje się, że jej spożywanie powoduje aktywację ośrodka nagrody w mózgu, jednakże bez odczuwania sytości, co prowadzi do nadmiernego przejadania się. Zdarzają się również przypadki osób, które nie tolerują fruktozy ze względu na brak enzymu, który odpowiada za jej rozkład. Chorzy zmuszeni są do unikania tego rodzaju cukru w swojej diecie.

Badania przeprowadzone przez Framingham Heart Study w okresie 4 lat na grupie 6039 zdrowych osób dorosłych wykazały, że spożycie napojów słodzonych fruktozą jest bezpośrednio powiązane z występowaniem zespołu metabolicznego. Ustalono, że spożycie jednej puszki napoju słodzonego fruktozą dziennie stwarza bezpośrednie zagrożenie jego wystąpienia.

Z powyższych rozważań można wywnioskować, że fruktoza nie powinna być spożywana przez osoby chorujące na cukrzycę.

Mimo, iż posiada niski indeks glikemiczny, to może przyczyniać się do szybszego rozwoju jednostek chorobowych współwystępujących z cukrzycą, np. hipertrójglicerydemii. W związku z tym diabetycy powinni korzystać z innych naturalnych składników poprawiających smak, np. z ksylitolu lub zrezygnować w ogóle ze słodzenia potraw (1, 2, 3, 4).

Spożycie fruktozy a insulinooporność i otyłość

Przez tysiące lat fruktoza była spożywana przez ludzi głównie w postaci owoców. Badania wskazują na spożywanie jej w ilości 16-20 g dziennie w przeszłości. W miarę rozwoju krajów oraz napływania zachodnich odkryć spożycie fruktozy wzrosło do poziomu aż 85-100 g na dobę. Wynika to z faktu wprowadzenie na rynek spożywczy syropu glukozowo-fruktozowego, szczególnie wykorzystywanego do produkcji chociażby napojów.

Opublikowano również wyniki badań na zwierzętach, z których wynikało, że potomstwo samic karmionych dietą wysokofruktozową wykazywało większą skłonność do zachorowań na nadciśnienie, insulinooporność oraz otyłość. Zdecydowanie wyższy procent ryzyka dotyczył potomstwa płci żeńskiej. Na tej podstawie wywnioskowano, że spożywanie dużych ilości fruktozy przez kobiety ciężarne również może mieć negatywny wpływ na jej dzieci (2, 3, 4, 5).

Syrop glukozowo-fruktozowy a fruktoza

Pisząc o fruktozie, nie można zapomnieć o zwróceniu uwagi na wspomniany wcześniej produkt o nazwie syrop glukozowo-fruktozowy. Początkowo stosowany był przede wszystkim w produkcji słodyczy i napojów. Z czasem zakres jego wykorzystywania znacznie się poszerzył i zaczął pojawiać się w wyrobach piekarniczych, przetworach owocowo-warzywnych, mlecznych i mięsnych, ale także w sosach czy potrawach typu fast food. Do produkcji syropu wykorzystuje się przede wszystkim skrobię kukurydzianą.

Podstawową korzyścią wykorzystywania syropu glukozowo-fruktozowego jest aspekt finansowy. Jest to produkt zdecydowanie tańszy od standardowego cukru. Dodatkowo wpływa pozytywnie na przedłużenie trwałości produktu oraz przeciwdziała rozwojowi mikroorganizmów, podkreśla naturalny wygląd i smak produktów (3, 4).

Doniesienia naukowe dotyczące tematu fruktozy są bardzo różne i cały czas jej wpływ na ludzki organizm poddawany jest kolejnym badaniom. Jednak można na podstawie przeglądu dotychczasowych wniosków stwierdzić, że omawiany cukier dostarczany w formie naturalnej, w postaci owoców czy miodu, nie będzie miał niekorzystnego wpływu, o ile nie będziemy nadużywali tych produktów (3).

Szczególne zagrożenie niosą jednak za sobą produkty wzbogacane syropem glukozowo-fruktozowym. Wykorzystywanie go jest tak bardzo powszechne, że nieświadomie możemy przekraczać dzienne dawki fruktozy o kilka, a nawet kilkanaście razy. Nie ma grupy odbiorców, która jest szczególnie narażona na tą sytuację. Dotyczy to każdego człowieka na Ziemi. Bowiem regularne spożywanie nadprogramowych ilości fruktozy pochodzącej z różnych źródeł może skutkować nieprawidłowym rozwojem płodu, zwiększa ryzyko wystąpienia wielu jednostek chorobowych u dotychczas zdrowych dorosłych i przyczynia się do pogorszenia stanu zdrowia osób zmagających się z różnymi jednostkami chorobowymi, np. z cukrzycą czy chorobą Hashimoto (4, 5).

Zachęcamy tym samym do dokładnego czytania etykiet kupowanych produktów i analizowania ich ze szczególną uwagą. Poświęcenie kilku minut więcej na zakupach może mieć zdecydowanie większe korzyści dla zdrowia waszego i waszych dzieci, które będziecie mogli liczyć nawet w dodatkowych latach Waszego życia.

Literatura

Drzewiecka A.: Sztuczne i naturalne środki słodzące. Kosmetologia estetyczna. 2016, 4 (5): 365-369.
Okręglicka K., Pardecki M., Jagielska A., Tyszko P. Z.: Metaboliczne efekty nadmiernego spożycia fruktozy z dietą. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2017, 23, 3, 165–170.
Kolderup A., Svihus B.: Fructose Metabolism and Relation to Atherosclerosis, Type 2 Diabetes, and Diabetes, and Obesity. Journal of Nutrition and Metabolism 2015, 12 pages.
Biernacka K., Hoffmann M., Piotrowska A.: Zagrożenia zdrowotne związane ze stosowaniem syropu wysokofruktozowego w produkcji żywności. Postępy techniki przetwórstwa spożywczego 2016, 2; 89-96.
Kretowicz M., Goszka G., Brymora A., Flisiński M., Odrowąż-Sypniewska G., Manitius J.: Czy istnieje związek pomiędzy dziennym spożyciem fruktozy a wartościami ciśnienia tętnicznego i stężeniem kwasu moczowego u chorych z przewlekłą chorobą nerek bez cukrzycy? Nadciśnienie tętnicze. Via Medica 2011, 15; 6: 341-346.

O autorze Daria Jaroszewska

mgr

Dietetyk kliniczny, psychodietetyk. Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym oraz psychodietetyki na SWPS w Poznaniu. Prowadzi poradnictwo żywieniowe osób zmagających się z chorobami metabolicznymi.