Ciąża a alkohol okiem dietetyka

Wielu kobietom w ciąży zdarzyło się skusić na jedną lampkę czerwonego wina czy niskoprocentowe smakowe piwo. Mogło to się przydarzyć na jakiejś uroczystości, za namową bliskich lub w upalny dzień by ugasić pragnienie zimnym napojem. Wielu osobom wydaje się, że jedna porcja alkoholu nie wpłynie w dużym stopniu na organizm przyszłej matki, a w konsekwencji na dziecko. Jednakże czy warto jest dla chwili degustacji ryzykować zdrowiem swoim i nienarodzonego jeszcze dziecka?

Ciąża a alkohol: czy można pić wino?

Często kobietom w ciąży zdarzyło się spożywać czerwone wino. Kobiety tłumaczyły się informacjami zdobytymi ze źródeł takich jak internet, prasa czy nawet od lekarza, że jedna lampka czerwonego wina zwiększa poziom żelaza, poprawia morfologię krwi oraz trawienie. Jednakże prawda jest taka, że nawet najmniejsza dawka alkoholu może mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka w łonie matki.

Wpływ alkoholu na organizm dziecka

Przede wszystkim należy pamiętać, że nie ma bezpiecznej dawki alkoholu dla płodu. Nawet jego najmniejsza dawka bez problemu przenika przez łożysko. Stężenie alkoholu w tkankach płodu już po kilku minutach jest podobne do stężenia alkoholu we krwi matki (1). Alkohol jest dwukrotnie wolniej metabolizowany przez dziecko, gdyż jego wątroba nie jest jeszcze wystarczająco dojrzała.

Konsekwencje spożywania alkoholu w ciąży

Najwyższa wrażliwość płodu na szkodliwe działanie alkoholu występuje między drugim a dziesiątym tygodniem ciąży. W I trymestrze ciąży alkohol może powodować nieprawidłowy rozwój komórek, uszkodzenie mózgu, uszkodzenie narządów takich jak wątroba, nerki i serce, deformacje twarzy oraz poronienie. Spożywanie alkoholu w II trymestrze ciąży wiąże się z uszkodzeniem komórek mięśniowych, skóry, zębów, gruczołów lub kości, a także również z uszkodzeniem mózgu i poronieniem (które jest także niebezpieczne dla życia i zdrowia matki). W III trymestrze na skutek spożycia alkoholu może nastąpić zaburzenia rozwoju mózgu i płuc, wolniejszy przyrost masy ciała płodu oraz przedwczesny poród (2).

Alkoholowy zespół płodowy

Spożywanie alkoholu w ciąży może skutkować wystąpieniem u dziecka alkoholowego zespołu płodowego (FAS). Objawy alkoholowego zespołu płodowego to: niska masa urodzeniowa noworodka, mniejsza odporność, opóźnienie wzrostu, a także uszkodzenia układu nerwowego. Przez upośledzenie intelektualne, zaburzenia zachowania i niepełnosprawność, dziecko może nie być w przyszłości zdolne do samodzielnego życia. Grozi mu też wykluczenie społeczne. Ponadto dzieci z FAS często nie osiągają żadnego wykształcenia (3). Należy pamiętać, że nie jest możliwe całkowite wyleczenie tej choroby, a skutki będą odczuwane przez dziecko przez całe życie.

Zaburzenia w organizmie dziecka mogą być widoczne zaraz po urodzeniu (uszkodzony mózg, jego niekompletny rozwój itd.). Zaburzenia te są zwane zaburzeniami pierwotnymi. Natomiast niektóre zmiany mogą być subtelne i w związku z tym mogą nie być widoczne po urodzeniu. Zaburzenia wtórne rozwijają się w ciągu życia i objawiają się: problemami ze zdrowiem psychicznym, niedokończoną edukacją, wczesnym i/lub nieodpowiedzialnym macierzyństwem, problemami prawnymi, nieodpowiednimi zachowaniami seksualnymi oraz problemami z alkoholem i narkotykami w przyszłości. Ponadto osoby z FAS mogą często odczuwać lęk, gniew, wycofanie oraz wchodzić w rolę ofiary lub prześladowcy, być zamknięte w sobie, zachowywać się impulsywnie czy gwałtownie, a nawet agresywnie.

Alkoholowy zespół płodowy można rozpoznać dzięki charakterystycznym cechom wyglądu twarzy. U osób z FAS można zauważyć charakterystyczne zmiany związane z powiekami jak i szeroki rozstaw oczu, opadanie jednej lub obu powiek, krótki zadarty nos, wąska górna warga, wolniejszy rozwój środkowej części twarzy, mała i słabo rozwinięta żuchwa czy krótka szyja.

Występowanie alkoholowego zespołu płodowego jest poważnym problemem. Według informacji zawartych na stronie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) na przestrzeni ostatnich lat częściej rodziły się dzieci z FAS (1-3 dzieci na 1000 urodzeń) niż z zespołem Downa (1 dziecko na 660/800 urodzeń).

 Nawet małe ilości alkoholu spożywane przez kobietę w ciąży mogą powodować wystąpienie alkoholowego zespołu płodowego.

Należy pamiętać, że alkohol ma działanie teratogenne, czyli prowadzące do powstania wad rozwojowych płodu. Rozwój FAS zależy od takich czynników jak: ilość spożytego w czasie ciąży alkoholu, częstotliwości spożywania, fazy ciąży, stanu odżywienia kobiety (z okresu przed poczęciem i w trakcie ciąży), przyjmowania innych substancji psychoaktywnych, predyspozycji genetycznych oraz ogólnego stanu zdrowia kobiety w okresie ciąży.

Alkohol a cukrzyca w ciąży

Oprócz ogólnie negatywnego działania alkoholu na rozwój dziecka, tym bardziej powinny go unikać osoby, które mają cukrzycę w ciąży. Spożycie alkoholu etylowego może skutkować nawet o 50% wolniejszym metabolizmem węglowodanów i tłuszczów w wątrobie. Oznacza to, że nadużywanie alkoholu może doprowadzić do hipoglikemii (niedocukrzenia) już w kilka godzin po jego spożyciu, zwykle zdarza się to w nocy (4). Stan hipoglikemii jest groźny zarówno dla matki, jak i płodu, gdyż duży spadek cukru we krwi może skutkować nawet wstrząsem hipoglikemicznym oraz śmiercią. Ponadto stan hipoglikemii u kobiety w ciąży może być powodem wystąpienia u płodu wad jak małogłowie czy za mała masa urodzeniowa. Należy również pamiętać, że większość alkoholi zawiera węglowodany. Najwięcej węglowodanów mają alkohole typu likiery, a średnią zawartość posiadają wina, piwa, cydry.

Spożycie alkoholu w ciąży

Według informacji przedstawionych przez PARPA, po 2005 roku wzrosła świadomość zagrożeń spowodowanych spożywaniem alkoholu przez kobiety w ciąży dla zdrowia ich dziecka. Jednakże alkohol w tym okresie jest nadal spożywany przez kobiety młodsze (19%) i z wyższym wykształceniem (33%). W ostatnich latach prawie dwukrotnie wzrósł odsetek kobiet z wyższym wykształceniem, które spożywały alkohol będąc kiedykolwiek w ciąży (odsetek ten stanowił 1/3 kobiet z wyższym wykształceniem). Natomiast zmalał odsetek kobiet, które spożywały w ciąży alkohol w wyniku zachęcania przez innych (najczęściej wśród osób zachęcających wymieniany był lekarz, członkowie rodziny, koleżanki, koledzy i znajomi). 25% kobiet zadeklarowało, że była przestrzegana przez lekarza przed piciem jakichkolwiek napojów alkoholowych (5). 

Podczas badania 95% wszystkich ankietowanych zgodziła się, że picie nawet niewielkich ilości alkoholu przez kobiety w ciąży może mieć negatywny wpływ na zdrowie ich dzieci. Jednocześnie nawet 15% badanych deklaruje, że widziało kobietę w ciąży spożywającą alkohol. Najczęściej spożywane było piwo, ale 27% świadków widziało kobietę w ciąży pijącą wódkę lub inny napój wysokoprocentowy. Co piąta osoba widziała kobietę pijącą wino.

Jak można zauważyć na podstawie statystyk, wśród społeczeństwa wzrasta świadomość o szkodliwości alkoholu, szczególnie dotyczy to kobiet w okresie ciąży. Natomiast jest on nadal często spożywany przez tę grupę ludności. Może to wynikać z nadal niewystarczającej wiedzy o działaniu alkoholu na organizm matki i dziecka. Mimo, że kobiety są świadome, że nie powinny spożywać w tym okresie alkoholu to niewiele wiedzą o tym w jaki sposób działa na organizm i jakie mogą być skutki jego spożycia. Obecnie nie określono szkodliwej dawki alkoholu, dlatego dla kobiet w ciąży zalecana jest całkowita abstynencja. Abstynencja dotyczy również piw bezalkoholowych, gdyż te mogą zawierać 0,4-0,5% alkoholu etylowego.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Napiórkowska-Orkisz M. E., Kostecka K., 2018. Młodociane macierzyństwo, a ryzyko Płodowego Zespołu Alkoholowego. Pielęgniarstwo Polskie, 71(1).
2. Jaworska-Czerwińska A., Bernaciak E., Nartowicz M., Farbicka P., Lemska M., Banaś P., Zukow W., 2018. Alcoholic fetal syndrome-a problem of the 21st century?. Journal of Education, Health and Sport, 8(12), 677-688.
3. Wilk M.,  2018. Nadużywanie i uzależnienie od alkoholu jako formy wykluczenia społecznego. “Bliżej ludzi”–programem dla nauk społecznych? Red. Sałustowicz P., Kalinowski S., Goryńska-Bittner B., Societas Pars Mundi Publishing, 210.
4. Orywal K., Jelski W., Szmitkowski M., 2009. Udział alkoholu etylowego w powstawaniu zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Polski Merkuriusz Lekarski, 27, 68-71.
5. http://www.parpa.pl/index.php/ciaza-bez-alkoholu/badania

 

O autorze Aleksandra Dąbkowska

lic.

Studentka kierunku Dietetyka na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Swoje doświadczenia zdobywa poprzez odbywanie praktyk i stażów zawodowych w szpitalach oraz innych placówkach żywienia zbiorowego. Do jej zainteresowań należy żywienie kobiet w ciąży i w okresie laktacji oraz szerzenie prawidłowych nawyków żywieniowych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u