Rola błonnika w diecie diabetyka: Jak włączyć go do codziennych posiłków?
Błonnik pokarmowy to składnik, o którym często słyszymy w kontekście zdrowej diety, ale jego znaczenie dla diabetyków jest wręcz nieocenione….
O tym, jak ważna jest odpowiednia kondycja skóry często pacjenci przypominają sobie dopiero wówczas, gdy walczą z trudno gojącymi ranami, z odleżynami czy owrzodzeniami. Obecność takiej rany zawsze stanowi wyzwanie dla organizmu, ponieważ zwiększa wydatek energetyczny, a tym samym zapotrzebowanie na energię, ale też na m.in. białko. Jakie jeszcze składniki odżywcze odgrywają rolę w procesie gojenia ran?
Jak wyglądają rany przy cukrzycy?
Rana to przerwanie ciągłości skóry lub błon śluzowych. Jej głównymi przyczynami mogą być oparzenia i urazy mechaniczne: stłuczenia, skaleczenia, a także choroby skóry, takie jak trądzik, opryszczka.
Wśród podstawowych rodzajów ran przewlekłych, obok żylnych bądź tętniczych owrzodzeń goleni oraz odleżyn, wyróżnia się tak zwane rany cukrzycowe na nogach. To trudno gojące, powikłane owrzodzenia występujące w przebiegu cukrzycy.
Rany cukrzycowe ocenia się zgodnie z 6-stopniową klasyfikacją owrzodzeń Megitta-Wagnera.
- Stopień pierwszy według skali to początkowe stadium rozwoju ran cukrzycowych, czyli powierzchowne owrzodzenia.
- Ze stopniem drugim mamy do czynienia, gdy owrzodzenia są głębokie i sięgają do ścięgna, kości lub stawu.
- Rany cukrzycowe III stopnia to owrzodzenia głębokie z ropniem lub zapaleniem kości,
- Natomiast owrzodzenia IV i V stopnia to kolejno: martwica przodostopia oraz martwica całej stopy.
Inna klasyfikacja, która pozwala ocenić stopień zaawansowania ran cukrzycowych to skala zaproponowana przez naukowców z Uniwersytetu w San Antonio. Biorą oni pod uwagę nie tylko głębokość owrzodzeń, ale również cechy typowe dla niedokrwienia i zakażenia.
Należy mieć na uwadze, że zaniedbana stopa cukrzycowa może przerodzić się w rany cukrzycowe. W krytycznych przypadkach może się rozwinąć zakażenie wymagające amputacji części kończyny.
Nieprawidłowe gojenie raz – z czego wynika?
Istnieją różne rodzaje trudno gojących się ran, które zwykle nazywane też są ranami przewlekłymi. Definiowane są tak wtedy, gdy nie goją się przez około sześć tygodni. Najczęściej są to owrzodzenia żylne, tętnicze, bądź mieszane goleni, owrzodzenia w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej, będące powikłaniem cukrzycy oraz odleżyny, których powstawanie związane jest z długotrwałym unieruchomieniem.
Zaburzenie procesu gojenia może prowadzić do wielu powikłań niebezpiecznych dla zdrowia, a jednocześnie związane jest z wieloma dolegliwościami, m.in. przewlekłym bólem, utrudniającymi codzienne funkcjonowanie zarówno pacjenta. Często uważa się, że obecność trudno gojącej rany wpływa na obniżenie jakości życia. Dlatego konieczne jest, aby do opieki nad raną podejść kompleksowo i podjąć interwencję na najwcześniejszym możliwym etapie.
Właściwa pielęgnacja rany jest oczywiście kluczowa dla prawidłowego procesu gojenia. Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę, że istnieje też szereg czynników, które mogą się przyczynić do jego zaburzenia. Zalicza się do nich np.:
- nieprawidłowy stan odżywienia lub
- niedobory żywieniowe,
- zaburzenia odporności,
- choroby przewlekłe czy
- zaawansowany wiek.
Tym samym potencjalnie każda rana, także np. pooperacyjna, jeśli nie zostanie odpowiednio zaopiekowana, a jednocześnie występować będą wspomniane powyżej ogólnoustrojowe czynniki upośledzające proces gojenia, może stać się raną przewlekłą.
Gojenie – proces, który wymaga odpowiedniego żywienia
W leczeniu ran korzysta się z wielu metod. Ważna jest odpowiednia pielęgnacja, w tym właściwe i regularne oczyszczanie rany, dobór dostosowanych do danej rany preparatów i opatrunków, a także korzystanie ze specjalistycznych terapii. Zdarzają się sytuacje, gdy rana wymaga interwencji chirurgicznej. W zaplanowaniu właściwej, dobranej do stanu i potrzeb pacjenta terapii pomóc mogą specjaliści zajmujący się trudno gojącymi ranami – pielęgniarki i lekarze pracujący w poradniach leczenia ran.
Warto pamiętać, że nieodzownym elementem kompleksowej opieki nad trudno gojącą raną jest zadbanie o prawidłowy stan odżywienia pacjenta. Nieodpowiednia dieta i brak niezbędnych w procesie gojenia składników odżywczych mogą upośledzać proces gojenia ran, a w konsekwencji prowadzić do powstawania rany przewlekłej. Niedożywienie i niedobory składników odżywczych stanowią jeden z podstawowych czynników wpływających negatywnie na proces gojenia.
“Nawet najnowocześniejsze sposoby leczenia mogą okazać się bezskuteczne, jeśli pacjent nie jest odpowiednio nawodniony i odżywiony. Jednocześnie obecność rany zwiększa zapotrzebowanie na składniki odżywcze, co może pogłębiać niedobory pokarmowe. Z tego względu chory wymaga diety o odpowiedniej zawartości energii, białka i innych składników odżywczych, zwłaszcza tych niezbędnych w procesie gojenia ran. W swojej codziennej pracy wyjaśniam pacjentom, jak mogą minimalizować lub wręcz likwidować niedobory żywieniowe oraz jak powinni przygotowywać pełnowartościowe posiłki. Niestety, zdarza się, że chory nie ma apetytu, odmawia jedzenia albo pokrycie zwiększonego zapotrzebowania na energię czy białko jest niemożliwe w ramach tradycyjnej diety. Wówczas może być konieczne wykorzystywanie doustnych preparatów odżywczych przeznaczonych dla pacjentów z trudno gojącymi ranami, które w skondensowanej, prostej do spożycia formie zawierają odpowiednią mieszankę substancji wspierających proces odbudowywania tkanek” – wyjaśnia pielęgniarka Beata Góralska, przewodnicząca Zespołu ds. Profilaktyki Odleżyn i Ran Przewlekłych ze Szpitala Morskiego w Gdyni.
Dieta w leczeniu ran – układanka o wielu elementach
Organizm, który walczy ze stanem zapalnym, spowodowanym obecnością rany, wymaga właściwej diety. Kluczowy składnik, o którym nie można zapominać to białko – pełni rolę budulcową i odpowiada za regenerację tkanek. Osoby z ranami powinny otrzymywać w posiłkach zwiększoną ilość białka, nawet dwa razy więcej niż osoby zdrowe.
Białko składa się z aminokwasów a jeden z nich – arginina – jest szczególnie istotny w gojeniu ran. Warto pamiętać, że gojenie ran to skomplikowany proces składający się z kilku następujących po sobie faz, a arginina jest kluczowa w każdej z nich.
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Źródłem tego aminokwasu są: orzechy i nasiona, rośliny strączkowe, kasza gryczana, ryby i żółty ser. Niezbędne są również składniki o działaniu antyoksydacyjnym zawarte m.in. w warzywach, owocach i olejach roślinnych: witamina C, E oraz A, a także pierwiastki takie jak selen i cynk. Ten pierwszy w połączeniu z witaminą E przyspiesza regenerację komórkową oraz łagodzi podrażnienia skóry. Cynk z kolei odpowiada za utrzymanie stabilności błon komórkowych oraz za obronę immunologiczną organizmu.
“Zapotrzebowanie kaloryczne u chorego z raną może być wyższe o około 30-50% niż u osoby zdrowej. Procent ten zależy od rodzaju rany i jej powierzchni a także od aktywności pacjenta – inne potrzeby ma osoba stale leżąca w łóżku, a inne taka, która jest bardziej mobilna. Dieta osoby zmagającej się z trudno gojącymi się ranami może stanowić duże wyzwanie dla opiekuna – trzeba zwracać uwagę na to, aby przygotowywane posiłki były kompletne, zbilansowane, ale także dobrze tolerowane i urozmaicone. W przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie pokryć swojego wyższego zapotrzebowania na składniki odżywcze na skutek obecności rany przydatne mogą być doustne preparaty odżywcze dobierane indywidualnie przez lekarza prowadzącego czy dietetyka. Mogą one stanowić cenne uzupełnienie codziennej diety i źródło substancji wspierających organizm w procesie gojenia rany, a w przypadku pacjentów leżących, pomagają w prewencji odleżyn u pacjentów z ryzykiem lub występującym niedożywieniem” – komentuje Beata Góralska.
Gojenie ran cukrzycowych
Prawidłowo leczona rana goi się od kilku do kilkunastu dni. Są jednak stany chorobowe, które utrudniają proces gojenia się ran i stają się niebywałą udręką dla pacjenta.
Cukrzyca potrafi niestety zmieniać metabolizm całego organizmu i ma także negatywny wpływ na gojenie się ran i stan skóry. Najlepszym przykładem są trudno gojące się rany stopy i podudzia oraz często pojawiająca się u pacjentów z cukrzycą łuszczyca czy na przykład problem z nadmierną potliwością w cukrzycy.
Leczenie ran cukrzycowych jest trudne i nie zawsze kończy się sukcesem. Wymaga cierpliwości, regularności, delikatności, ustabilizowania i stałego kontrolowania poziomu cukru we krwi, bo to zaburzenie jest głównym czynnikiem utrudniającym gojenie, oraz oczywiście odpowiednich opatrunków na rany cukrzycowe.
Osoby cierpiące na cukrzycę typu 2, borykają się z utrudnionym gojeniem ran, które z czasem może prowadzić do zespołu stopy cukrzycowej i w najgorszym przypadku do amputacji części kończyny. Przewlekłość procesów gojenia wynika u takich osób:
- z zaburzeń krążenia i metabolizmu komórkowego,
- nieprawidłowości w układzie nerwowym i odpornościowym.
Wysoki poziom cukru we krwi uszkadza nerwy. Objawia się to między innymi drętwieniem palców oraz upośledzeniem czucia. Nie czując bólu, diabetycy łatwo się ranią – najczęściej dochodzi do zranień w obrębie stóp i kostek.
Już w pierwszej fazie gojenia powinien zadziałać układ immunologiczny, który w tej sytuacji odpowiada za oczyszczenie rany ze zniszczonych i martwych tkanek oraz drobnoustrojów, ale komórki odpornościowe u cukrzyków nie działają prawidłowo, więc faza zapalna gojenia takiej rany cukrzycowej na nodze się wydłuża.
Zaburzone są też kolejne etapy gojenia – fazy naprawcze i regeneracja, przy których niezbędne są tlen i budulec dostarczane do łożyska rany naczyniami włosowatymi wraz z krwią. Niestety w przebiegu cukrzycy – szczególnie cukrzycy nieleczonej – układ krwionośny również nie działa tak, jak powinien. W tętnicach szybciej tworzą się blaszki miażdżycowe, co spowalnia i utrudnia przepływ krwi, więc jej dopływ do dystalnych części ciała jest zaburzony.
Źle ukrwiona kończyna to poważne zaburzenie procesu gojenia i znacznie zwiększone ryzyko infekcji i rozwoju zakażenia rany cukrzycowej. Nie pomaga też zła kondycja skóry u diabetyków – zazwyczaj jest ona sucha, nieelastyczna, źle odżywiona. Dodatkowo, kończyny dolne są podatne na obrzęki z powodu zaburzonej gospodarki wodnej organizmu, która również jest charakterystyczna u cukrzyków, a to także utrudnia gojenie ran cukrzycowych na nogach.
Leczenie ran cukrzycowych – jakie stosować opatrunki?
W leczeniu ran cukrzycowych kluczowe jest oczyszczanie oraz przyspieszanie gojenia. Można to osiągnąć dzięki odpowiednio dobranym opatrunkom na stopę cukrzycową. Specjalistyczne opatrunki pozwolą zahamować rozwój choroby, uśmierzą ból oraz przywrócą stopom zdrowy wygląd.
Na rany cukrzycowe stosuje się najczęściej:
- opatrunki hydrożelowe – ten typ opatrunku zapewnia optymalne nawilżenie i przyspiesza gojenie się rany. Opatrunek wchłania sączącą się wydzielinę, jednocześnie zapewniając właściwą cyrkulację powietrza;
- opatrunki alginianowe – opatrunki z włókien alginianu wapnia są przeznaczone do opatrywania ran zakażonych, głębokich oraz zagrożonych zakażeniem. Ten typ opatrunku wspomaga oczyszczanie rany, wchłania także nadmierny wysięk. Opatrunki alginianowe zawierające srebro działają dodatkowo antybakteryjnie;
- opatrunki ze srebrem na trudno gojące się rany – ten typ opatrunku stosuje się na rany zainfekowane, z wysiękiem oraz wydzielające nieprzyjemny zapach. Jony srebra wykazują właściwości bakteriobójcze, dzięki czemu nie dochodzi do dalszych zakażeń w obrębie stopy. Opatrunek wchłania nadmiar wydzieliny i przekazuje go do kolejnej warstwy (opatrunku wtórnego).
Na rynku są dostępne zarówno klasyczne samoprzylepne opatrunki na rany cukrzycowe, jak i nowoczesne opatrunki w formie sprayu. Innowacyjna postać pozwala na wygodne, bezdotykowe i dzięki temu bardzo higieniczne nakładanie preparatu na zmiany chorobowe. Istnieją również na rynku specjalnie opracowane bandaże, które przyspieszając gojenie ran cukrzycowych aż o jedną trzecią!
Czym smarować rany cukrzycowe?
Rozwiązaniem dla osób z cukrzycą, i nie tylko, borykającymi się z problemami ze skórą i trudno gojącymi się ranami, może być nowej generacji dermokosmetyk o nazwie Diabetegen. Stanowi on wsparcie dla osłabionej i problematycznej skóry. Wspomaga proces jej regeneracji. Jest to z całą pewnością produkt dla osób, które mają skłonności do zranień skóry i trudności w jej gojeniu się.
Aby zapobiegać niszczeniu tkanek i powstawania owrzodzeń ważne jest dodatkowo stosowanie odpowiedniej pielęgnacji skóry stóp przy wykorzystaniu preparatów takich jak krem do stóp dla diabetyków. Jednak obecna już rana cukrzycowa na stopie wymaga specjalnej opieki z użyciem płynów antyseptycznych czy maści gojącej dla cukrzyków.
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
O autorze
Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.
