Stopa cukrzycowa – przewlekłe powikłanie cukrzycy

Coraz częściej można spotkać się z określeniem, że cukrzyca to choroba, która nie boli. W przypadku pacjentów z cukrzycą typu 2, objawy początkowej fazy rzadko są specyficzne, a pacjent nie odczuwa dolegliwości bólowych, co może wpłynąć na późną diagnostykę zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Niestety brak wyrównania metabolicznego cukrzycy prowadzi do bardzo poważnych powikłań, jednym z nich jest stopa cukrzycowa.

Czym jest stopa cukrzycowa?

Zespół stopy cukrzycowej (ZSC) to poważne powikłanie niewyrównanej cukrzycy, które w konsekwencji może prowadzić nawet do amputacji kończyny. Najczęstsze zmiany patologiczne pojawiające się na stopach osób z cukrzycą to owrzodzenia, infekcje tkanek miękkich oraz destrukcja tkanek głębokich jak np. kości. Ze względu na patogenezę można rozróżnić ZSC

• neuropatyczny,
• niedokrwienny, bądź
• mieszany.

W przypadku ZSC o podłożu neuropatycznym dochodzi do uszkodzenia czuciowych włókien nerwowych, w wyniku czego pacjent zaczyna mieć zaburzenia czucia, przez co łatwo może przeoczyć urazy czy skaleczenia. W zaawansowanej neuropatii zdarzają się przypadki niezauważenia przez pacjenta ciała obcego, oparzenia czy też otarcia.

Stopa cukrzycowa: skutki

Jednym z objawów może być jednak permanentny ból nóg. Ponadto stopy osób, u których występuje neuropatia motoryczna są bardziej narażone na wszelkiego rodzaju urazy ze względu na zmiany kształtu stopy, takie jak palce młoteczkowane, czy podwyższenie sklepienia podłużnego. Często wcześniej noszone obuwie nie jest już odpowiednie, natomiast pacjent nie odczuwa związanego z tym dyskomfortu.

Dodatkowo w następstwie polineuropatii, będącej zespołem uszkodzeń wielu nerwów obwodowych, dochodzi także do uszkodzenia włókien autonomicznych, co skutkuje mniejszą potliwością, skóra staje się bardziej sucha i mniej elastyczna, a tym samym bardziej podatna na pęknięcia i mikrourazy.

Należy także zaznaczyć, że u pacjentów z niewyrównaną glikemią proces gojenia się ran jest znacznie dłuższy.

Nieopatrzona, długo gojąca się rana, skutkuje rozwojem infekcji. Jest to zatem złożony problem na rozwój którego składa się wiele czynników (1).

W wyniku powikłań o podłożu neuropatycznym może dojść również do nieodwracalnej destrukcji układu kostno-stawowego, określanego jako neuropatia Charcota czyli tzw. stopa Charcota.  Pod wpływem drobnych urazów dochodzi do złamań oraz przemieszczeń kości i stawów w obrębie stopy. Osłabieniu ulega także aparat więzadłowy, a ścięgna ulegają wydłużeniu. W przypadku braku szybkiej interwencji i wdrożenia odpowiedniego leczenia może dojść do deformacji kończyny. Niestety obraz radiologiczny w początkowej fazie jest prawidłowy, co utrudnia diagnostykę. Najważniejszym elementem w procesie terapeutycznym jest odciążenie stopy, aby zmniejszyć nacisk. Faza aktywna objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem oraz zwiększeniem ucieplenia stopy. Jest to powikłanie wciąż będące przedmiotem badań.

Stopa cukrzycowa: przyczyny

Przyczyną ZSC może być także niedokrwienie kończyn dolnych spowodowane uszkodzeniem naczyń krwionośnych. Mówimy wtedy o Zespole Stopy Cukrzycowej Niedokrwiennej.

Charakterystyczne jest uczucie zimnych stóp. Skóra staje się sucha, zasiniona, a paznokcie kruche i łamliwe. W wyniku niewielkiego urazu czy ucisku dochodzi do trudno gojących się owrzodzeń. Konsekwencją niedrożności naczyń krwionośnych może być również martwica palców. Pacjentom z zespołem stopy cukrzycowej niedokrwiennej zaleca się systematyczne wykonywanie odpowiednich ćwiczeń usprawniających krążenie.

Zespół mieszany obejmuje zarówno zaburzenia układu nerwowego jak i krwionośnego co zwiększa ryzyko powikłań (2).

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju stopy cukrzycowej to:

• wiek powyżej 50 roku życia,
• nadwaga i otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• dyslipidemia.

Leczenie stopy cukrzycowej jest złożonym i długotrwałym procesem podczas którego pacjent powinien być pod opieką multidyscyplinarnego zespołu.

Niestety szacuje się, że aż co ok. 30 sekund dochodzi na świecie do amputacji kończyny z powodu powikłań cukrzycy, jakim jest stopa cukrzycowa.

Stopa cukrzycowa: w jaki sposób zmniejszyć ryzyko jej rozwoju?

• • Kontroluj poziom glikemii oraz masę ciała. Utrzymanie normoglikemii i należnej masy ciała jest podstawą w prewencji powikłań związanych z cukrzycą.
  • Pamiętaj o prawidłowej pielęgnacji stóp. Paznokcie powinny być odpowiednio przycinane aby zapobiegać ich wrastaniu. Regularnie usuwaj zrogowacenia, ale nie używaj ostrych narzędzi oraz preparatów na bazie kwasów. Wskazana jest okresowa wizyta u specjalisty – podologa.
  • Odpowiednia higiena. Stopy myj codziennie w letniej wodzie. Niewskazane jest zbyt długie moczenie. Dokładnie osuszaj, nie zapominaj o przestrzeniach między palcami. Natłuszczaj przesuszone miejsca preparatami przeznaczonymi dla diabetyków.
  • Uważaj na oparzenia. Nie ogrzewaj stóp przy pomocy kocyka elektrycznego, termoforu, butelki z gorącą wodą. Sprawdzaj temperaturę wody przed kąpielą na dłoni lub przy pomocy termometru.
  • Regularne, dokładnie oglądaj stopy, również od strony podeszwowej. Możesz użyć do tego np. lusterka. Nie lekceważ nawet drobnych pęknięć czy otarć.
  • Wybieraj skarpetki bezuciskowe z naturalnych włókien.
  • Obuwie oraz odpowiednie wkładki należy dobrać indywidualnie. W niektórych przypadkach powinno być one szyte na miarę.
  • Przed założeniem obuwia zawsze sprawdzaj czy niczego nie ma w środku.
  • Nie chodź na boso.
  • W przypadku zranienia odkaź je łagodnym środkiem i zabezpiecz jałowym opatrunkiem (3).

Należy pamiętać, że w przypadku rozwoju stopy cukrzycowej współistnienie kilku zdarzeń prowadzi do poważnych konsekwencji. Jest to jednak powikłanie, któremu poprzez odpowiednie postępowanie, można zapobiegać niemal w 100%.

Literatura

1. Bandyk D. F. The diabetic foot: Pathophysiology, evaluation, and treatment. Semin Vasc Surg. 2018; 31(2-4):43-48.
2. Czupryniak L. (red). Diabetologia Kompendium. Wydawnictwo Termedia Poznań, 2014; 241-267.
3. Sieradzki J. (red). Cukrzyca Tom 2. Wydawnictwo Via Medica.Warszawa, 2016; 808-835.
4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna 2018; 4 (1).

O autorze Marta Kuśnierczak

mgr

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Doktorantka w Katedrze i Klinice Onkologii UM. Zajmuje się poradnictwem żywieniowym pacjentów zmagających się z chorobami dietozależnymi oraz żywieniem w chorobach onkologicznych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u