Anemia w cukrzycy ciążowej - jak sobie radzić?

Anemia, czyli niedokrwistość to problem, który dotyczy w Polsce nawet 40% ciężarnych kobiet. 90% tych przypadków wynika z niedoboru żelaza. Anemię definiuje się jako stan chorobowy, w którym zmniejsza się stężenie hemoglobiny. Dodatkowo może występować obniżona liczba czerwonych krwinek oraz obniżona wartość hematokrytu (objętość czerwonych krwinek w stosunku do krwi), czego konsekwencją jest niewystarczający transport tlenu do tkanek w organizmie (1).

Dlaczego anemia z niedoboru żelaza jest powszechna w ciąży?

W ciąży obserwuje się znaczny wzrost zapotrzebowania na żelazo. Zwiększa się wtedy objętość krwi krążącej, a żelazo matki musi pokryć potrzeby rozwijającego się płodu. Normy laboratoryjne dla kobiet ciężarnych są niższe, ponieważ krew jest “rozcieńczona”. Anemię w ciąży można rozpoznać, gdy hemoglobina spada poniżej 11 g/dl w pierwszym i trzecim trymestrze oraz poniżej 10,5 g/dl w drugim trymestrze. Niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwija się, gdy zapasy żelaza zostaną wyczerpane, a jego podaż jest zbyt niska (2). Zapotrzebowanie na żelazo dla kobiet w ciąży wynosi 27 mg/dobę, natomiast dla kobiet w wieku rozrodczym niebędących w ciąży jest nieco niższe i wynosi 18 mg/dobę (3).

Diagnostyka anemii w cukrzycy ciążowej

Niedokrwistość z niedoboru żelaza może przebiegać w trzech formach: ukrytej, utajonej, a także jawnej. Do rozpoznania niedokrwistości niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych. Żeby odróżnić anemię z niedoboru żelaza od innych rodzajów niedokrwistości, należy wykonać badania poziomu ferrytyny, całkowitej zdolności wiązania żelaza TIBC oraz badanie krzywej wchłaniania żelaza (2).

Powikłania nieleczonej anemii w cukrzycy ciążowej

Następstwa nieleczonej anemii w ciąży mogą dotyczyć zarówno matki jak i rozwijającego się płodu. U kobiety ciężarnej istnieje zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego, stanu przedrzucawkowego, sepsy i stanów depresyjnych (4). Nieleczona niedokrwistość u kobiety ciężarnej wpływa również na jej płód, dziecko może urodzić się z niższą masą urodzeniową, może mieć gorzej rozwinięty układ odpornościowy i nerwowy, czego konsekwencją w przyszłości może być mniejsza odporność na zakażenia, opóźniony rozwój psychofizyczny, czy obniżona koncentracja (1).

Leczenie

W leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza stosuje się preparaty żelaza pod kontrolą lekarza. Preparaty żelaza mogą mieć swoje skutki uboczne (problemy żołądkowe i zaparcia), dlatego nie powinny być stosowane więcej niż dwa razy dziennie (5).

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Profilaktyka niedokrwistości z niedoboru żelaza obejmuje przede wszystkim spożywanie produktów, które są jego źródłem. Źródłem żelaza są zarówno produkty roślinne, jak i produkty zwierzęce. Warto pamiętać, że żelazo może występować w dwóch formach, co determinuje ich przyswajalność. Żelazo z produktów zwierzęcych jest o wiele lepiej przyswajalne niż roślinne. Żelazo z roślin jest gorzej przyswajalne, jednakże można ją polepszyć łącząc te produkty np. ze źródłami witaminy C. Jednocześnie herbata, czy błonnik pokarmowy hamują wchłanianie żelaza z produktów roślinnych. Przykładami produktów o wysokiej zawartości żelaza są: drób, podroby, mięso, ryby, żółtka jaj, produkty pełnoziarniste, kasze, kakao, otręby pszenne, rośliny strączkowe, pestki dyni i zielone warzywa (2).

Niedokrwistość z niedoboru żelaza, a cukrzyca ciążowa

Jak już wspomniano, najlepiej przyswajalnym źródłem żelaza są produkty zwierzęce (mięso i jego przetwory). W cukrzycy ciążowej leczonej insuliną należy zwrócić uwagę na wymienniki białkowo-tłuszczowe i wymienniki węglowodanowe. I tak, mięso składa się głównie z wody, białka i tłuszczu. Zawartość tych składników może się zmieniać w zależności od gatunku mięsa, a także jego części w obrębie tego samego gatunku (np. skrzydło z kurczaka zawiera około dwa razy więcej wymienników białkowo-tłuszczowych niż pierś z kurczaka), dlatego warto korzystać z tabel wymienników białkowo-tłuszczowych. Mięso “samo w sobie”, praktycznie nie posiada węglowodanów, a więc nie ma konieczności liczenia wymienników węglowodanowych. Jednakże inaczej jest w przypadku przetworów mięsnych (pasztetu pieczonego, kaszanki, czy parówek). W ich skład wchodzą różne dodatki do żywności, dlatego też tu obowiązują zarówno wymienniki białkowo-tłuszczowe, jak i węglowodanowe. To samo dotyczy mięs, które zostały przygotowane do spożycia z użyciem tłuszczu, czy dodatkiem panierki.

Literatura

Pietrzak B., Seremak-Mrozikiewicz A., Marciniak B., Witek A., Leszczyńska-Gorzelak B., Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2016, 1(3), 115-121
Falkowska A., Ostrowska L., Niedokrwistość u kobiet ciężarnych, Nowa Medycyna, 2010, 3, 96-103
Jarosz M. (red.), Normy żywienia dla populacji polskiej, Instytut Żywności i Żywienia, 2017, 211-214
Sabina S., Iftequar S., Zaheer Z., Khan M. M., Khan S., An overview of anemia in pregnancy, Journal of Innovations in Pharmaceuticals and Biological Sciences, 2015, 2(2), 144-151
Chowdhury S., Rahman M., Moniruddin A. B. M., Anemia in pregnancy, 2014, 26 (1), 49-52

O autorze Julita Sobańska

mgr

Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu kierunku Dietetyka. Doświadczenie zawodowe zdobywane głównie przez praktyki studenckie oraz staże zawodowe. Do głównych jej zainteresowań należy poradnictwo żywieniowe osób chorych na cukrzycę.

Anemia w cukrzycy ciążowej – jak sobie radzić?