Wśród czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej (ang. Gestational Diabetes Mellitus – GDM) wymienia się: wiek powyżej 35 lat, występowanie cukrzycy typu 2 w najbliższej rodzinie (rodzice, rodzeństwo), rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzedniej ciąży, urodzenie noworodka o masie ciała > 4 kg, wielorództwo, poronienia, wady rozwojowe oraz obumarcia wewnątrzmaciczne. Ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej może także zwiększać nadwaga i otyłość. Występowanie nadciśnienia tętniczego oraz zespołu policystycznych jajników również może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju tego zaburzenia.
Oprócz wyżej wymienionych czynników na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej może również wpływać sposób żywienia w okresie ciąży. Wyniki przeprowadzonych badań wykazują, że dieta jest istotnym elementem, który może chronić przyszłą mamę przed wystąpieniem zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Istotną rolę odgrywa przede wszystkim ilość, rodzaj i jakość spożywanych produktów (9).
Węglowodany w ciąży
Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że wysokie spożycie błonnika pokarmowego może zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy ciążowej (11). Z tego względu kobiety ciężarne powinny wybierać głównie produkty pełnoziarniste, takie jak: chleb razowy lub graham, grube kasze, ryż brązowy, płatki zbożowe i makaron razowy. Należy zadbać również o odpowiednia podaż warzyw. Wybierać należy różnorodne warzywa spożywanie głównie w formie surowej. Unikać natomiast należy nadmiernego spożycia ziemniaków. – pojedyncze badania wykazały dodatnią zależność pomiędzy ich spożywaniem a występowaniem cukrzycy w okresie ciąży. Podobnie wysokie spożycie słodzonych napojów typu cola wiązało się z wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej u kobiet w ciąży (7). Co ciekawe spożycie owoców i soków owocowych nie było związane z występowaniem cukrzycy ciążowej. Nie oznacza jednak, że kobieta w okresie ciąży może spożywać owoce i soki owocowe bez ograniczeń. Pamiętać należy, że w codziennej diecie spożycie warzyw powinno przeważać nad spożyciem owoców. Natomiast spożycie soków należy ograniczyć do jednej porcji dziennie. Nie należy również nadmiernie ograniczać podaży węglowodanów w diecie. Wykazano bowiem, że stosowanie diety niskowęglowodanowej i jednocześnie wysokobiałkowej i wysokotłuszczowej wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej u kobiet w ciąży (3).
Tłuszcze w ciąży
Zaobserwowano, że wysokie spożycie tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu może wiązać się ze wzrostem ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej. W celu ograniczenia ryzyka rozwoju tego zaburzenia należy zrezygnować ze spożywania słoniny, smalcu i innych tłuszczów zwierzęcych, a także ograniczyć spożycie tłustych mięs oraz podrobów. Pojedyncze badania wykazują również, ze wysokie spożycie kwasów tłuszczowych jednonienasyconych, których dobrym źródłem jest olej rzepakowy i oliwa z oliwek mogą wiązać się z wyższym ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej. Podobnie wysokie spożycie kwasu alfa-linolenowego występującego w oleju rzepakowym, lnianym, sojowym oraz innych olejach roślinnych, wiązało się ze zwiększonym ryzykiem GDM. Nie zanotowano natomiast zależności pomiędzy spożyciem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych a ryzykiem rozwoju tego zaburzenia. Wobec powyższych wyników przypuszczać można, że ryzyko rozwoju cukrzycy jest związane raczej z wysokim spożyciem tłuszczów ogółem niż konkretnym ich rodzajem. Ograniczenie spożycia tłuszczów do 30% wartości energetycznej diety wdaje się być zasadne. Jako główne źródło tłuszczów w diecie należy wybierać oleje roślinne, orzechy, awokado oraz tłuste ryby morskie (5).
Białko w ciąży
Bao i wsp. zaobserwowali, że spożywanie białka pochodzenia zwierzęcego zwiększa ryzyko rozwoju GDM o około 50%. Spożycie białka pochodzącego z warzyw natomiast wiązało się z 30% niższym ryzykiem wystąpienia tego zaburzenia. Z kolei zastąpienia 5% energii pochodzącej z białka zwierzęcego na rzecz energii pochodzącej z białka roślinnego zmniejszyło ryzyko GDM o 51%. Nadmierne spożycie czerwonego mięsa również może wpływać na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej, co jest prawdopodobnie związane z wysoką zawartością żelaza hemowego. Jak wykazano, nadmierne spożywanie produktów będących dobrym źródłem żelaza hemowego zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń tolerancji glukozy u kobiet w ciąży (6). Co ciekawe, zależność ta nie była widoczna w przypadku przyjmowania przez ciężarne preparatów żelaza. Nie zanotowano również takiej zależności w przypadku spożywania produktów będących dobrym źródłem żelaza niehemowego (zielone warzywa liściaste, suche nasiona roślin strączkowych oraz produkty pełnoziarniste). Dane dotyczące wpływu spożycia przetworzonego mięsa na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej są niejednoznaczne (2).
Kofeina w ciąży
Niespójnych danych dostarczają badania dotyczące wpływu spożycia kofeiny na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej. Podczas gdy, w niektórych badaniach zaobserwowano korzystny wpływ niewielkiego spożycia kofeiny (pochodzącej z kawy lub herbaty) (8) na ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej, w innych pracach nie zanotowano takiej zależności (1).
Fast foody w ciąży
Wykazano, że częste sięganie po produkty typu fast food (pizza, hamburgery, frytki, itp.) przed okresem ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo powstania cukrzycy ciążowej. W okresie ciąży spożywanie fast foodów również nie jest zalecane (4).
Dieta śródziemnomorska w ciąży
Dieta śródziemnomorska jest to sposób żywienia charakterystyczny dla ludności zamieszkującej basen Morza Śródziemnego. Ten sposób żywienia polega na spożywaniu dużej ilości świeżych warzyw i owoców, stosowaniu naturalnych przypraw, ziół i oliwy z oliwek, częstym spożyciu ryb i owoców morza, wybieraniu produktów pełnoziarnistych i jak najmniej przetworzonych oraz ograniczeniu spożywania czerwonego mięsa. Dieta śródziemnomorska charakteryzuje się wysokim spożyciem błonnika pokarmowego, kwasów tłuszczowych nienasyconych, witamin i antyoksydantów oraz niskim spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że ten sposób żywienia może wiązać się z istotnie mniejszym ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej (10).
Podsumowanie
Dieta wydaje się odgrywać istotną rolę w rozwoju cukrzycy ciążowej. Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że na ryzyko rozwoju cukrzycy może także wpływać sposób żywienia matki przed ciążą. Na odpowiedni sposób żywienia szczególna uwagę powinny zwrócić kobiety z grupy ryzyka rozwoju tego zaburzenia.
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Literatura
- Adeney KL, Williams MA, Schiff MA, Qiu C, Sorensen TK. Coffee consumption and the risk of gestational diabetes mellitus. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 2007, 86: 161-166.
- Bao W, Bowers K, Tobias DK, Hu FB, Zhang C. Prepregnancy Dietary Protein Intake, Major Dietary Protein Sources, and the Risk of Gestational Diabetes Mellitus: A prospective cohort study. Diabetes Care 2013, 36: 2001-2008.
- Bao W, Bowers K, Tobias DK, Olsen SF, Chavarro J, Vaag A, Kiely M, Zhang C. Prepregnancy lowcarbohydrate dietary pattern and risk of gestational diabetes mellitus: A prospective cohort study. Am. J. Clin. Nutr. 2014, 99: 1378-1384.
- Bao W, Tobias DK, Olsen SF, Zhang C. Pre-pregnancy fried food consumption and the risk of gestational diabetes mellitus: A prospective cohort study. Diabetologia 2014, 57: 2485-2491.
- Bowers, K, Tobias DK, Yeung E, Hu FB, Zhang C. A prospective study of prepregnancy dietary fat intake and risk of gestational diabetes. Am. J. Clin. Nutr. 2012, 95: 446-453.
- Bowers K, Yeung E, Williams MA, Qi L, Tobias DK, Hu FB, Zhang C. A prospective study of prepregnancy dietary iron intake and risk for gestational diabetes mellitus. Diabetes Care 2011, 34: 1557-1563.
- Chen L, Hu FB, Yeung E, Willett W, Zhang C. Prospective study of pre-gravid sugar-sweetened beverage consumption and the risk of gestational diabetes mellitus. Diabetes Care 2009, 32: 2236-2241.
- Hinkle SN, Laughon SK, Catov JM, Olsen J, Bech BH. First trimester coffee and tea intake and risk of gestational diabetes mellitus: A study within a national birth cohort. BJOG Int. J. Obstet. Gynaecol. 2015, 122: 420-428.
- Mijatovic-Vukas J, Capling L, Cheng S, Stamatakis E, Louie J, Cheung NW, Markovic T, Ross G, Senior A, Brand-Miller JC, Flood VM. Associations of Diet and Physical Activity with Risk for Gestational Diabetes Mellitus: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2018, 10(6). pii: E698.
- Schoenaker DAJM, Soedamah-Muthu SS, Mishra GD. Quantifying the mediating effect of body mass index on the relation between a Mediterranean diet and development of maternal pregnancy complications: The Australian Longitudinal Study on Women’s Health. Am. J. Clin. Nutr. 2016, 104: 638-645.
- Zhang C, Liu S, Solomon CG, Hu FB. Dietary fiber intake, dietary glycemic load, and the risk for gestational diabetes mellitus. Diabetes Care 2006, 29: 2223-2230.
dr n. med. 
Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.
