Insulinooporność a zespół policystycznych jajników

Insulinooporność (IO) oraz zespół policystycznych jajników (ang. Polycystic ovary syndrome – PCOS) stały się w ostatnich latach głośno omawianym zagadnieniem. Na pierwszy rzut oka obie jednostki chorobowe nie mają zbyt wiele ze sobą wspólnego. Insulinooporność dotyczy zaburzeń gospodarki węglowodanowej, natomiast PCOS jest zaburzeniem endokrynologicznym. Współwystępowanie tych chorób, jest jednak powszechnym zjawiskiem.

U kobiet z rozpoznanym zespołem policystycznych jajników znacznie częściej występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Określeniem insulinooporności nazywane jest zjawisko nieprawidłowej odpowiedzi tkanek na działanie hormonu – insuliny (komórki są na jej działanie niewrażliwe albo wrażliwe w niewielkim stopniu)

Na podstawie wyników glukozy i insuliny na czczo obliczany jest wskaźnik HOMA – IR albo QUICKI, na podstawie którego lekarz może zdiagnozować insulinooporność (1).

Insulinooporność przy jednocześnie stwierdzonym PCOS występuje częściej u kobiet z otyłością (80%), ale jest także wykrywana u kobiet szczupłych (6 – 22%) (2).

Czym jest zespół policystycznych jajników i jak go rozpoznać ?

Zespół policystycznych jajników jest zaburzeniem endokrynologicznym występującym najczęściej wśród kobiet w wieku rozrodczym. Szacuje się, że częstość występowania PCOS na świecie waha się od 9 do nawet 19,9%. Sam mechanizm powstawania tej choroby jest złożony i wciąż nie do końca poznany.

Przy PCOS obserwowane jest często współwystępowanie hiperinsulinizmu (nadmiaru insuliny we krwi), insulinooporności i zaburzeń w funkcjonowaniu gospodarki lipidowej i węglowodanowej. Jak się okazuje zespół policystycznych jajników wpływa także na autoimmunizacyjne choroby tarczycy (czyli takie, w którym układ odpornościowy produkuje przeciwciała przeciwko swoim własnym komórkom i narządom) i są stwierdzane nawet u 18 – 40% kobiet z PCOS (3).

Dla zespołu policystycznych jajników charakterystyczny jest: nadmiar hormonów męskich – androgenów (hiperandrogenizm), brak jajeczkowania, zaburzenia w miesiączkowaniu oraz policystyczne jajniki w obrazie USG miednicy. PCOS jest uznawany za główną przyczynę niepłodności kobiet w wieku rozrodczym (2).

PCOS stwierdzany jest w sytuacji gdy wystąpią przynajmniej dwa z trzech tzw. kryteriów rotterdamskich:

1.       Zaburzenia rytmu krwawień miesięcznych lub brak miesiączki z przewlekłym brakiem owulacji
2.       Kliniczne i/lub biochemiczne objawy hiperandrogenizacji
3.       Obraz jajnika policystycznego w badaniu ultrasonograficznym

U kobiet ze stwierdzonym zespołem policystycznych jajników często obserwowane jest współistnienie insulinooporności, otyłości i zaburzeń gospodarki lipidowej (1).

Dlaczego insulinooporność i zespół policystycznych jajników często występują jednocześnie?

Otyłość, rozumiana jako BMI > 25 kg/m², dotyczy od 35 do 50% pacjentek z PCOS.

Charakteryzuje się androidalnym typem rozmieszczenia tkanki tłuszczowej (popularnie określanej jako sylwetka typu jabłko), czego oznaką jest podwyższony powyżej 0,8 wskaźnik WHR (wskaźnik talia‑biodra). Co ważne, ten typ otyłości jest czynnikiem, który zwiększa ryzyko wystąpienia insulinooporności i hiperinsulinemii.

Przeprowadzone zostało wiele badań, które zgodnie wykazują, że insulinooporność występuje zarówno u szczupłych jak i otyłych osób z zespołem policystycznych jajników (4).

Współistnienie tych chorób nie musi być zatem spowodowane bezpośrednio występowaniem otyłości, ale należy pamiętać, że otyłość sama w sobie jest czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

W zaburzeniach gospodarki węglowodanowej upośledzone jest funkcjonowanie receptora insulinowego. Zaburzone działanie insuliny wywiera negatywny wpływ na transport i metabolizm glukozy w organizmie oraz lipolizę (czyli rozpad trójglicerydów w tkance tłuszczowej).

Jeśli komórka jest oporna na insulinę to zachodzi w organizmie zjawisko zwane wyrównawczą hiperinsulinemią, w której trzustka wysyła coraz mocniejsze sygnały i wyrzuca z siebie coraz większe ilości insuliny (mając na celu uzyskanie odpowiedniej reakcji od komórki). W warstwie ziarnistej jajników znajdują się specjalne komórki nazywane receptorami insuliny. Hiperinsulinemia także pośrednio nasila jajnikową produkcję androstendionu, przez zwiększenie wrażliwości komórek ziarnistych jajnika na działanie LH (hormonu luteinizującego). Ta sytuacja z kolei stymuluje jajniki do zwiększonej produkcji androgenów. Zwiększone stężenie androgenów zaburza prawidłową pracę jajników i może powodować zaburzenia owulacji i miesiączkowania (5).

Podsumowanie

Zespół policystycznych jajników uważany jest za główną przyczynę niepłodności kobiet w wieku rozrodczym i w ostatnich latach przykłada się coraz większą uwagę na znaczenie rozpoznawania PCOS, jednakowo w diagnostyce niepłodności, ale także w diagnostyce wielu innych powikłań metabolicznych, które często współwystępują w przebiegu tej choroby. 

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1.  Kosk A, Kowalska I. Insulinooporność a zespół policystycznych jajników. [dostęp 16.06.2021]. 
2. Brończyk-Puzoń A. Koszowska A. Nowak J. Kulik-Kupka K. Zubelewicz-Szkodzińska B. Wpływ insulinooporności na stężenie wybranych parametrów biochemicznych w grupie kobiet z zespołem policystycznych jajników.  Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018;9(1):45-51
3.  Romitti M, Fabris VC, Ziegelmann PK, Maia AL, Spritzer PM. Association between PCOS and autoimmune thyroid disease: a systematic review and meta-analysis. Endocr Connect. 2018 Oct 26;7(11):1158-1167.
4. Kowalska I., Strączkowski M., Nikołajuk A., Adamska A., Karczewska‑Kupczewska M., Otziomek E., Wołczyński S., Górska M. Serum visfatin in relation to insulin resistance and markers of hyperandrogenism in lean and obese women with polycystic ovary syndrome. Human Reproduction. 2007;221824‑1829

4.       Kuligowska-Jakubowska, M. & Dardzińska, Jolanta & Rachoń, Dominik. (2012). Disorders of carbohydrate metabolism in women with polycystic ovary syndrome (PCOS). Diabetologia Kliniczna. 1. 185-195.

O autorze Redakcja

Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u