Mounjaro: kolejny zastrzyk na odchudzanie dostępny w Polsce
Leki na cukrzycę typu 2, które przy okazji odchudzają, biją rekordy popularności nie tylko w Polsce, ale na całym świecie….
Metformina to podstawowy lek stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2, pierwszy raz wprowadzony do lecznictwa ponad 60 lat temu. Obecnie jest uznawany za najpopularniejszy środek farmaceutyczny — każdego roku farmaceuci przyjmują ponad 120 milionów recept na ten lek. Ze względu na swoje działanie hipoglikemizujące (obniżające poziom glukozy we krwi) wykorzystuje się go także przy leczeniu insulinooporności oraz zespołu policystycznych jajników.
Metformina jest wszechstronnym lekiem z wielokierunkowym działaniem, dlatego wciąż odkrywane są nowe efekty jej stosowania. Te najnowsze odkrycia poszerzają jej wskazania refundacyjne.
Jak działa metformina? Jakie są zasady stosowania tej substancji i jej działania niepożądane? A może istnieją przeciwwskazania do stosowania tego leku?
Metformina – co to jest?
Metformina to lek należący do pochodnych biguanidu, czyli substancji wywodzącej się z ziołolecznictwa. Medycznie zaczęto ją wykorzystywać jednak dopiero po odkryciu jej właściwości hipoglikemizujących, czyli obniżających poziom cukru we krwi.
Jej głównym zadaniem jest zatem obniżenie poziomu glukozy we krwi i ustabilizowanie gospodarki węglowodanowej w organizmie.
Głównie zwiększa insulinowrażliwość w komórkach wątroby, mięśniach szkieletowych i komórkach tkanki tłuszczowej, tzw. adipocytach.
Jest to lek doustny, a wszystkie preparaty z metforminą są wydawane na receptę: oznacza to, że niezbędne jest uzyskanie zalecenia od lekarza w celu korzystania z tego leku.
W aptekach dostępne są dwa rodzaje preparatów z metforminą:
- tabletki o natychmiastowym uwalnianiu,
- a także tabletki o przedłużonym uwalnianiu (oznaczane symbolem XR lub SR).
Metformina jest lekiem stosunkowo tanim, ogólnie uznawanym za bezpieczny oraz dobrze tolerowanym przez pacjentów.
Z ciekawostek: to jedyny doustny lek przeciwcukrzycowy dopuszczony do stosowania również u dzieci i młodzieży powyżej 10 roku życia z cukrzycą typu 2.
Metformina – jak działa?
Metformina jest wykorzystywana głównie w lekach na cukrzycę typu 2. Należy pamiętać, że przed pierwszym zastosowaniem tych produktów, niezbędne jest ustalenie z lekarzem prowadzącym odpowiedniego leczenia i uwzględnienie wszelkich przeciwwskazań (o tych piszemy w dalszej części artykułu).
Jej głównym zadaniem jest obniżanie poziomu glukozy we krwi. Odbywa się to dzięki trzem niezależnym mechanizmom:
- Metformina wpływa na produkcję glukozy w wątrobie: hamuje glukoneogenezę i glikogenolizę. Oznacza to, że zmniejszane jest stężenie glukozy we krwi.
- Metformina zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, tym samym wzmagając wychwyt i zużycie glukozy przez tkanki obwodowe.
- Metformina zmniejsza i opóźnia wchłanianie glukozy w jelicie (8).
To działanie hipoglikemizujące sprawia, że metformina zmniejsza u diabetyków glikemię na czczo, glikemię poposiłkową i zmniejsza ilość insuliny produkowanej przez trzustkę. Jednocześnie, nie dochodzi przy tym do zwiększenia wydzielania insuliny, dzięki czemu metformina nie powoduje hipoglikemii.
Stan obniżonego poziomu cukru we krwi może nastąpić jedynie podczas stosowania jednocześnie innych leków przeciwcukrzycowych lub łączenia lekoterapii metforminą z intensywną insulinoterapią oraz podczas spożycia przez osobę z cukrzycą alkoholu.
Metformina – wskazania
Obecnie metforminę wykorzystuje się w terapii nie tylko cukrzycy typu 2, ale również przy:
- stanie przedcukrzycowym,
- insulinooporności,
- nietolerancji glukozy,
- zespole policystycznych jajników (PCOS)
Metformina a stan przedcukrzycowy
Lek ten jest wykorzystywany u pacjentów ze stanem przedcukrzycowym, gdy odpowiednia dieta, zmiana stylu życia i zwiększenie aktywności fizycznej są już niewystarczające do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi.
W takiej sytuacji metformina spowalnia rozwój choroby i wspomaga pacjenta w osiągnięciu lepszych wyników zdrowotnych, dzięki czemu istnieje większe prawdopodobieństwo uniknięcia rozwoju cukrzycy typu 2.
Metformina a insulinooporność
Lek ten zmniejsza zapotrzebowanie organizmu na insulinę, co przekłada się na poprawę wyników i poprawienie wrażliwości tkanek na insulinę.
Metformina a zespół policystycznych jajników (PCOS)
Zgodnie z rekomendacjami leczenie poprawiające wrażliwość tkanek na insulinę, czyli na przykład leczenie metforminą, jest wskazane przy zespole policystycznych jajników. Pozytywne działanie lecznicze metforminy badacze argumentują etiologią zespołu policystycznych jajników.
U pacjentek z nadwagą obserwuje się wzrost insulinooporności, u których organizm produkuje większe ilości insuliny, aby utrzymać prawidłową gospodarkę węglowodanową.
Wysokie poziomy insuliny powodują wzrost produkcji androgenów, w tym testosteronu.
Efektem leczenia metforminą u osób z zespołem policystycznych jajników jest:
- wzrost częstości owulacji u leczonych kobiet,
- poprawa regularności cyklu,
- zmniejszenie hiperandrogenizmu,
- zwiększona płodność,
- ułatwienia zagnieżdżenie się komórki jajowej w macicy,
- spadek masy ciała u chorych z otyłością.
Metformina – dodatkowe pozaglikemiczne działanie
Metformina poza bezpośrednim wpływem na poziom glikemii, wykazuje wiele dodatkowych pozaglikemicznych efektów:
- wywiera korzystny wpływ na poziom lipidów. Metformina zmniejsza stężenie złego cholesterolu oraz trójglicerydów,
- zauważono wpływ metforminy na obniżenie poziomu ciśnienia tętniczego we krwi, przede wszystkim u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym,
- zmniejsza ryzyko nowotworów,
- zmniejsza stan prozakrzepowy,
- znacząco zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe (1) (2),
- hamuje wytwarzanie wolnych rodników, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia naczyń krwionośnych.
Metformina a utrata masy ciała
Często efektem ubocznym stosowania metforminy u pacjentów jest utrata masy ciała. Spadek masy ciała odnotowuje się głównie u osób otyłych, u których ten efekt jest bardzo pożądany. Bardzo często powiązane jest to po prostu z nagłą zmianą nawyków żywieniowych chorego i niestety ta zasada nie dotyczy wszystkich pacjentów.
Dawkowanie metforminy
Metformina jest stosowana w preparatach doustnych w postaci tabletek powlekanych i o przedłużonym uwalnianiu. Lek ten jest dostępny na listach leków refundowanych i jest wydawany na receptę.
Dodatkowo obecnie na rynku pojawiają się produkty lecznicze o złożonym składzie, gdzie metformina jest łączona z lekami nowszych generacji, np. z flozynami czy lekami inkretynowymi.
Dawkowanie metforminy w cukrzycy
W cukrzycy typowym schematem leczenia metforminą jest podanie mniejszej dawki i stopniowe jej zwiększanie, w celu przyzwyczajenia organizmu do działania leku oraz zwiększenia tolerancji na lek i zmniejszenie jego działania niepożądanego.
- Dawkowanie metforminy zaczyna się od 500 mg 1-2x na dobę – najmniejszej dawki dostępnej na rynku.
Po 10-15 dniach ta dawka powinna zostać skorygowana przez lekarza na podstawie wywiadu z pacjentem oraz analizy dziennika samokontroli glikemii pacjenta z tych dni.
Należy pamiętać, że niewskazane jest samodzielne modyfikowanie dawek i zaleceń!
Na rynku dostępne są także dawki 750 mg oraz 1 g. Maksymalna dawka wynosi 3 g. Formę o przedłużonym uwalnianiu zwykle stosuje się raz dziennie, natomiast tabletki uwalniające substancję natychmiast przyjmowane są najczęściej dwa razy na dobę.
Lek należy przyjmować podczas posiłku lub bezpośrednio po nim.
Dawkowanie metforminy w stanie przedcukrzycowym
- Dawkowanie metforminy w stanie przedcukrzycowym to najczęściej 1-1,5 g/dobę; dawkę leku należy zawsze ustalić z lekarzem prowadzącym!
Dawkowanie leku przy zespole policystycznych jajników
Metformina może być stosowana u pacjentek z zespołem policystycznych jajników nawet przy braku współistniejącej cukrzycy. Wpływa ona korzystnie na gospodarkę hormonalną, węglowodanową oraz lipidową u tej grupy chorych.
- W tym wskazaniu metforminę stosuje się w dawce 500 mg 3 razy na dobę.(5) (6)
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Czy metformina jest bezpieczna?
Metformina stosowana u osób dorosłych jest uważana za lek bezpieczny. Nie powoduje uszkodzeń narządów wewnętrznych, nawet podczas długotrwałego stosowania. Fakt, że stosowanie metforminy nie zwiększa ryzyka hipoglikemii, czyni ją lekiem o dobrym profilu bezpieczeństwa.
Za jego bezpieczeństwem dodatkowo przemawia to, że jest jedynym przeciwcukrzycowym lekiem doustnym, dopuszczonym do stosowania u dzieci i młodzieży. (1) (3)
Metformina a ciąża i karmienie piersią
Ograniczone dane dotyczące stosowania metforminy u kobiet w ciąży nie wskazują na zwiększone ryzyko występowania wad wrodzonych. Badania na zwierzętach nie wykazały szkodliwego wpływu na przebieg ciąży, rozwój zarodka lub płodu.
Mimo wszystko, w czasie ciąży nie zaleca się stosowania metforminy. W przypadku cukrzycy ciążowej lub cukrzycy, która pojawiła się przed ciążą, stosuje się insulinę.
Metformina przechodzi do mleka kobiecego w bardzo niskim stężeniu. Dlatego według aktualnych zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego pacjentki z cukrzycą typu 2 mogą stosować bezpiecznie metforminę w okresie laktacji (7). Decyzję o tym, czy przerwać karmienie piersią, należy podjąć po rozważeniu korzyści wynikających z karmienia piersią i potencjalnego ryzyka występowania objawów niepożądanych u dziecka.
Z jakimi lekami nie należy łączyć metforminy?
Należy zachować ostrożność przy stosowaniu metforminy z m.in.: glikokortykosteroidami, sympatykomimetykami (np. fenylefryną, pseudoefedryną, ksylometazoliną, fenoterolem). W przypadku tych leków konieczna może być częstsza kontrola stężenia glukozy we krwi, szczególnie na początku leczenia.
Ponadto niebezpieczne interakcje mogą zachodzić z lekami moczopędnymi, zwłaszcza diuretykami pętlowymi (np. furosemidem), które mogą zwiększać ryzyko kwasicy mleczanowej, ze względu na możliwość zaburzenia czynności nerek.
Skutki uboczne po metforminie
Skutki uboczne metforminy są zauważalne głównie na początku terapii, zanim organizm nie przyzwyczai się do leku. Bywają one niekomfortowe i problematyczne, jednak ich wystąpienie nie oznacza, że lek wykazuje działanie szkodliwe lub niebezpieczne dla organizmu.
Podczas rozpoczynania leczenia najczęstszymi objawami niepożądanymi są:
- nudności,
- wzdęcia
- wymioty,
- metaliczny posmak w ustach,
- zaburzenia smaku,
- biegunka,
- zmęczenie,
- osłabienie,
- ospałość,
- ból brzucha i
- utrata apetytu.
W większości przypadków wszystkie skutki uboczne ustępują samoistnie.
Biegunki to najczęściej występujące działania niepożądane, jednak zwykle są łagodne. U niektórych pacjentów mogą pojawić się również po pewnym czasie od rozpoczęcia leczenia. Stosowanie leku wraz z posiłkiem może pomóc w zmniejszeniu tej dolegliwości.
Należy także pamiętać, że terapia metforminą może także obniżać wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego!
Podczas terapii lekiem zaleca się monitorowanie jej stężenia i ewentualne wdrożenie suplementacji. Dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę dla dorosłej osoby wynosi około 2 µg, jednak ze względu na jej ograniczoną przyswajalność po podaniu doustnym w aptekach dostępne są preparaty w dawkach od 100 µg do nawet 700 µg. (4)(8)
Metformina – przeciwwskazania
Metforminy nie powinni stosować pacjenci z:
- nietolerancją metforminy lub substancji pomocniczych,
- niewydolnością nerek i wątroby,
- przewlekłymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi,
- niedawno przebytym zawałem serca,
- kwasicą ketonową,
- stanem przedśpiączkowym,
- zatruciem alkoholowym.
Leki, które zawierają metforminę
Leki zawierające metforminę można podzielić na trzy podstawowe grupy:
- doustne tabletki jednoskładnikowe o natychmiastowym uwalnianiu (np. Formetic, Siofor, Glucophage),
- doustne tabletki o modyfikowanym, przedłużonym uwalnianiu (np. Metformax SR, Glucophage XR, Symformin XR),
- doustne tabletki dwuskładnikowe, które w jednej tabletce mogą zawierać metforminę i gliptynę (m.in. sitagliptynę np. Janumet) lub metforminę i flozynę (m.in. dapagliflozynę np. Xigduo).
Wszystkie preparaty na polskim rynku zawierające metforminę:
- Siofor 500 (tabletki powlekane),
- Siofor 850 (tabletki powlekane),
- Siofor 1000 (tabletki powlekane),
- Symformin XR (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Etform (tabletki powlekane),
- Etform 500 (tabletki powlekane),
- Etform 850 (tabletki powlekane),
- Metformin Bluefish (tabletki powlekane),
- Metformin Galena (tabletki),
- Metformin Vitabalans (tabletki powlekane),
- Avamina (tabletki powlekane),
- Avamina SR (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Metifor (tabletki),
- Metformax 500 (metformini hydrochloridum, tabletki),
- Metformax 850 (tabletki),
- Metformax 1000 (tabletki powlekane),
- Metformax SR 500 (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Glucophage 500 (tabletki powlekane),
- Glucophage 850 (tabletki powlekane),
- Glucophage 1000 (tabletki powlekane),
- Glucophage XR (tabletki o przedłużonym uwalnianiu),
- Formetic (tabletki powlekane),
- Metfogamma 500 (tabletki powlekane),
- Metfogamma 850 (tabletki powlekane),
- Metfogamma 1000 (tabletki powlekane).
Metformina – opinie
”Jestem na Metformaxie od około dwóch lat. Moja diagnoza cukrzycy typu 2 była dla mnie szokiem. Na szczęście, z pomocą mojego lekarza, udało mi się wprowadzić nowe, zdrowsze nawyki żywieniowe, a Metformax stał się integralną częścią mojego planu leczenia.
Nie doświadczyłam żadnych poważnych skutków ubocznych. Lek jest dla mnie łatwy do zażywania i doskonale wpisuje się w moją codzienną rutynę. Zdecydowanie pomógł mi utrzymać moje poziomy cukru we krwi pod kontrolą, co było dla mnie kluczowe.” Beata
”Początkowo byłem sceptyczny wobec stosowania Metformaxu, ale po kilku tygodniach zauważyłem znaczącą poprawę mojego poziomu cukru we krwi. Miałem pewne efekty uboczne, takie jak nudności i biegunka, ale po kilku dniach moje ciało dostosowało się. Teraz jestem w stanie lepiej kontrolować moją cukrzycę dzięki temu lekowi. Zauważyłem również, że nieco schudłem, co jest dodatkowym plusem. Wszystko to pod ścisłym nadzorem mojego lekarza, który dostosował dawkę do moich potrzeb. Ogólnie, jestem zadowolony z efektów Metformaxu.” Tomasz
”Jako osoba cierpiąca na cukrzycę typu 2, Metformax jest dla mnie niezastąpionym towarzyszem na co dzień. Początkowo bałem się skutków ubocznych, które były wymienione w ulotce leku, ale na szczęście po dwóch tygodniach moje ciało przyzwyczaiło się do leku, a wszystkie objawy uboczne zniknęły. Teraz mogę powiedzieć, że czuję się dużo lepiej. Moje poziomy cukru we krwi są stabilne, a energia, której dawniej brakowało, powróciła. Z drugiej strony, czasami odczuwam pewne nieprzyjemne objawy ze strony przewodu pokarmowego.” Krzysztof
“Cukrzyca to choroba, która zawsze wydawała mi się odległa, aż do dnia, kiedy została u mnie zdiagnozowana. Byłam przerażona i pełna obaw, ale moja lekarka przepisała mi Metformax i z czasem nauczyłam się żyć z moją chorobą. Lek jest łatwy do zażywania, a efekty są znakomite. W moim przypadku, Metformax pomógł mi nie tylko kontrolować cukrzycę, ale także utrzymać moją wagę. Jedynym minusem jest dla mnie konieczność regularnych wizyt u lekarza.” Oliwia
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Literatura
- “Interna Szczeklika 2020” A. Szczeklik, P. Gajewski, wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020, wydanie 11
- https://www.kardiologia-i-diabetologia.pl/artykul/metformina-wszechstronny-lek-z-bogata-perspektywa-na-przyszlosc
- https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Metformina-w-codziennej-praktyce-lekarskiej,26473.html
- “Kwasica mleczanowa związana z leczeniem metforminą” P. Królik, B. Rusinek, T. Dobrzańska-Pielech, E. Rudnicka-Drożak, Geriatria 2018: 12: 117-125
- https://indeks.mp.pl/desc.php?id=538
- http://leki.urpl.gov.pl/files/32_Metformax_500.pdf
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2022; 2 (1): 1–134
- Triggle CR, Mohammed I, Bshesh K, Marei I, Ye K, Ding H, MacDonald R, Hollenberg MD, Hill MA. Metformin: Is it a drug for all reasons and diseases? Metabolism. 2022 Aug;133:155223. doi: 10.1016/j.metabol.2022.155223. Epub 2022 May 29. PMID: 35640743.
O autorze
Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.
