Cukrzyca stanowi jeden z głównych problemów zdrowia publicznego we współczesnym świecie. Ponieważ stan przedcukrzycowy poprzedza zwykle wystąpienie pełnoobjawowej cukrzycy to właśnie wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie tego zaburzenia daje często możliwość zapobiegania rozwojowi cukrzycy i jej powikłań bez konieczności stosowania leczenia farmakologicznego.
Stan przedcukrzycowy – definicja
Stan przedcukrzycowy charakteryzuje się obniżoną zdolnością organizmu do metabolizowania glukozy. Jest to stan pośredni pomiędzy prawidłowym stężeniem glukozy a jawną cukrzycą i obejmuje on nieprawidłową glikemię na czczo i/lub nieprawidłową tolerancję glukozy.
Nieprawidłową glikemię na czczo (IFG) rozpoznaje się w przypadku, gdy stężenie glukozy na czczo mieści się w zakresie 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l).
Nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT) jest rozpoznawana wówczas, gdy stężenie glukozy w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) mieści się w przedziale 140-199 mg/dl (7,8-11,0 mmol/l) (1).
Stan przedcukrzycowy — diagnostyka
Do rozpoznania stanu przedcukrzycowego niezbędne jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi i/lub wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT). W celach diagnostycznych nieprawidłowej glikemii na czczo lub nieprawidłowej tolerancji glukozy nie należy jednak korzystać z oznaczeń wykonywanych za pomocą glukometru.
Stężenie glukozy na czczo powinno być oznaczane w osoczu krwi po okresie nocnego wypoczynku i co najmniej 8 godzinnym poście w trakcie którego pacjent nie powinien spożywać żadnych pokarmów oraz płynów poza czystą wodą. Przed wykonaniem badania pacjent nie powinien podejmować również wysiłku fizycznego ani żuć gumy.
Nieprawidłowa tolerancja glukozy jest rozpoznawana na podstawie wykonania doustnego testu obciążenia glukozą w ilości 75 g. Badanie jest wykonywane na czczo. Jednak w dniu poprzedzającym badanie pacjent powinien spożywać normalną dietę. Z kolei podczas testu należy powstrzymać się od wysiłku fizycznego, spożywania pokarmów i palenia tytoniu. Do rozpoznania nieprawidłowej tolerancji glukozy wystarczy jednorazowe oznaczenie glikemii 2 h po podaniu glukozy.
Badania przesiewowe w celu wczesnego rozpoznania stanu przedcukrzycowego są zalecane u wszystkich osób powyżej 45. roku życia co 3 lata oraz corocznie bez względu na wiek, jeśli występują czynniki ryzyka, takie jak:
- otyłość,
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy,
- niski poziom aktywności fizycznej,
- cukrzyca ciążowa,
- urodzenie dziecka o masie ciała > 4 kg,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia gospodarki lipidowej,
- zespół policystycznych jajników,
- choroby układu sercowo-naczyniowego (2).
Hemoglobina glikowana a stan przedcukrzycowy
Wartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c) odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi, w okresie około 3 miesięcy poprzedzających badanie. Pomiar stężenia hemoglobiny glikowanej wykonuje się przez jednorazowe pobranie krwi z żyły łokciowej pacjenta. Analizie jest poddawana surowica. Przed oznaczeniem stężenia hemoglobiny glikowanej każdy pacjent powinien być na czczo co najmniej przez 8 godzin (2).
Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) dopuszcza rozpoznanie stanu przedcukrzycowego na podstawie odsetka HbA1c (5,7–6,4%), pod warunkiem oznaczania tzw. metodą HPLC (3). W przeciwieństwie do ADA, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne nie zaleca oznaczenia HbA1c w celach diagnostycznych (2).
Stan przedcukrzycowy — objawy
Stan przedcukrzycowy zazwyczaj nie daje charakterystycznych objawów. W tym czasie nie dokuczają choremu typowe objawy hiperglikemii, takie jak: wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie, niezamierzona utrata masy ciała, senność, zmiany ropne na skórze i stan zapalny narządów moczowo-płciowych. Mogą natomiast występować dyskretne objawy hipoglikemii reaktywnej, np. napady głodu po posiłku, drżenie rąk, nadmierna potliwość, drażliwość, nerwowość, niepokój i zawroty głowy. Jednak z reguły objawy te nie są intensywne i w związku z tym nie wzbudzają niepokoju chorego. Wiadomo natomiast, że już w stanie przedcukrzycowym mogą rozwijać się powikłania charakterystyczne dla cukrzycy (np. neuropatia, neuropatia czy retinopatia).
Stan przedcukrzycowy — dieta
Ważnym elementem prewencji wystąpienia cukrzycy typu 2 u pacjentów ze stanem przedcukrzycowym jest zmiana stylu życia obejmująca wprowadzenie odpowiednio zbilansowanej diety i zwiększenie poziomu aktywności fizycznej (minimum 150 min/tydzień). Zalecana w tym wypadku dieta nie różni się istotnie od sposobu żywienia zalecanego pacjentom z już rozpoznaną cukrzycą. U osób z nadwagą i otyłością ważnym elementem terapii powinna być redukcja masy ciała. Zalecane tempo utraty masy ciała powinno wynosić od 0,5 kg do 1 kg na tydzień.
Stan przedcukrzycowy – leczenie farmakologiczne
Do tej pory nie zarejestrowano żadnego leku do leczenia tylko stanu przedcukrzycowego. U osób ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym oraz współwystępującymi czynnikami ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 (np. otyłość, cukrzyca ciążowa) oprócz wprowadzenia zmiany stylu życia warto jednak rozważyć włączenie leczenia farmakologicznego z użyciem metforminy. W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nie sprecyzowano optymalnej dawki metforminy w prewencji cukrzycy typu 2 u osób ze stanem przedcukrzycowym. Optymalne wydaje się rozpoczynanie terapii od małych dawek. Jednak o konieczności włączenia tego leku i jego dawce zawsze powinien zdecydować lekarz (2).
Podsumowanie
Stan przedcukrzycowy jest związany z dużym ryzykiem rozwoju cukrzycy. Szacuje się, że u 5–10% osób z tej grupy w ciągu roku rozwinie się cukrzyca. Szybkie rozpoznanie stanu przedcukrzycowego oraz włączenie odpowiednich zmian w stylu życia wydaje się odgrywać istotną rolę w zapobieganiu rozwojowi pełnoobjawowej cukrzycy i jej powikłań (4).
