Cukrzyca ciążowa. O najczęstszym powikłaniu u kobiet ciężarnych.

Cukrzyca ciążowa (ang. Gestational Diabetes Mellitus – GDM) jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym występującym u kobiet ciężarnych. Szacuje się, że w Europie częstość występowania cukrzycy ciążowej wynosi 5,4%. Co więcej, w ostatnich latach obserwuje się stały wzrost częstości występowania tego zaburzenia.

Cukrzyca ciążowa: czym różni się od cukrzycy przedciążowej?

Do zaburzeń gospodarki węglowodanowej występujących u kobiet ciężarnych zalicza się cukrzycę przedciążową (ang. PreGestational Diabetes Mellitus – PGDM) oraz hiperglikemię po raz pierwszy rozpoznaną w trakcie ciąży.

Z cukrzycą przedciążową mamy do czynienia, gdy w ciążę zachodzi kobieta chorująca już wcześniej na cukrzycę, niezależnie od typu choroby. Z kolei do grupy zaburzeń nazwanych hiperglikemią po raz pierwszy rozpoznaną w trakcie ciąży zalicza się cukrzycę ciążową oraz tzw. cukrzycę w ciąży. Obydwa te stany są rozpoznane po raz pierwszy w czasie ciąży, ale różnica polega na kryteriach ich rozpoznania.

“Cukrzyca w ciąży” ma takie same kryteria rozpoznania jak dla cukrzycy wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), a “cukrzyca ciążowa” ma nieco bardziej restrykcyjne wartości glukozy przy rozpoznaniu. Cechą charakterystyczną większości przypadków cukrzycy ciążowej jest normalizacja poziomu glikemii po porodzie. Natomiast jakikolwiek typ cukrzycy rozpoznany przed ciążą lub zdiagnozowany po raz pierwszy w okresie ciąży nie ustępuje wraz z momentem porodu. Cukrzyca ciążowa u kobiet i jej objawy zostały opisane w dalszej części artykułu (1).

Cukrzyca ciążowa: czynniki ryzyka hiperglikemii w ciąży

Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że na rozwój cukrzycy ciężarnych szczególnie narażone są kobiety po 35 roku życia obciążone rodzinnym wywiadem w kierunku występowania cukrzycy typu 2 lub z rozpoznaną cukrzycą ciążową w poprzednich ciążach.

Do innych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych zalicza się:

• wielorództwo,
• urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg w poprzednich porodach,
• urodzenie dziecka z wadą wrodzoną oraz
• stwierdzone w wywiadzie zgony wewnątrzmaciczne.

Na wyższe ryzyko rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej w okresie ciąży narażone są także kobiety z nadwagą lub otyłością występującą przed okresem ciąży (BMI ≥ 25 kg/m²), nadciśnieniem tętniczym oraz z rozpoznanym zespołem policystycznych jajników (2).

Cukrzyca ciążowa – objawy

Objawy cukrzycy ciążowej są bardzo podobne do objawów charakterystycznych dla każdego innego rodzaju cukrzycy. Choć bardzo wiele kobiet nie zauważa objawów i dowiaduje się przypadkiem dopiero po wykonaniu badania glukozy.

Podwyższony cukier w ciąży – najczęstsze objawy:

• nasilona diureza (wielomocz)
• konieczność oddawania moczu w nocy (nykturia)
• wzmożone pragnienie
• niezamierzona utrata masy ciała niewytłumaczalna celowym odchudzaniem
• osłabienie
• wzmożona senność
• zmiany ropne na skórze
• stan zapalny narządów moczowo-płciowych.

W przypadku występowania takich objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Dalszym postępowaniem będzie prawdopodobnie wykonanie oznaczenia poziomu glukozy we krwi oraz być może wykonanie doustnego testu obciążenia glukozy (tzw. krzywa cukrzycowa). 

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej i cukrzycy w ciąży

Cukrzycę w ciąży (ang. Diabetes In Pregnancy – DIP) rozpoznajemy wtedy, gdy wartości glikemii stwierdzone u ciężarnej są w zakresie wartości uprawniających do rozpoznania klinicznie jawnej cukrzycy, tzn.:

• na czczo: ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) i/lub
• w 2. godzinie po obciążeniu doustnym 75 g glukozy: ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) i/lub
• przygodna: ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

Jednocześnie zaburzeniom tym towarzyszą objawy kliniczne typowe dla hiperglikemii (patrz wyżej).

Cukrzyca ciążowa zostaje rozpoznana wówczas, gdy wartości glikemii stwierdzone u ciężarnej spełniają przynajmniej jedno poniższych kryteriów:

• na czczo: 92-125 mg/dl (5,1-6,9 mmol/l)
• w 1. godzinie po obciążeniu doustnym 75 g glukozy: ≥ 180 mg/dl (≥ 1 mmol/l)
• w 2. godzinie po obciążeniu doustnym 75 g glukozy: 153-199 mg/dl (8,5-11,0 mmol/l)

Badanie cukrzycy ciążowej: jak ją zdiagnozować?

W Polsce obowiązuje zasada powszechnych badań przesiewowych kobiet ciężarnych w kierunku hiperglikemii. Zalecane są badania przesiewowe prowadzone w I i III trymestrze ciąży. Do najczęściej stosowanych metod służących do rozpoznania cukrzycy ciążowej lub monitorowania skuteczności zastosowanego leczenia należą: oznaczenie stężenia glukozy w surowicy krwi na czczo, przeprowadzenie doustnego testu obciążenia glukozą oraz oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

Glikemia na czczo

U wszystkich kobiet ciężarnych zgłaszających się po raz pierwszy do ginekologa zalecane jest wykonanie oznaczenia stężenia glukozy na czczo. Od 8 do 10 godzin przed badaniem należy być na czczo. Nie należy nadmiernie wydłużać okresu głodzenia przed badaniem, gdyż może to  skutkować podwyższonym poziomem glukozy na czczo.

Doustny test obciążenia glukozą

W przypadku stężenia glukozy na czczo < 92 mg/dl oraz braku czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej, badania diagnostyczne w kierunku cukrzycy należy wykonać pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży.

W przypadku obecności przynajmniej jednego z czynników ryzyka cukrzycy ciążowej (BMI przed ciążą ≥ 30 kg/m2, przebycie cukrzycy ciążowej w poprzedniej ciąży, dodatni wywiad w kierunku cukrzycy typu 2 u żeńskich krewnych pierwszego stopnia, urodzenie dziecka o masie 4 kg i więcej) zaleca się wykonanie testu doustnego obciążenia 75 g glukozy już po pierwszej wizycie u lekarza. Jeżeli wynik testu będzie prawidłowy, badanie należy powtórzyć pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży.

Niezwłoczne wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą jest również zalecane w przypadku glikemii  na czczo mieszczącej się w zakresie 93-125 mg/dl. Natomiast w przypadku stężenia glukozy na czczo ≥ 126 mg/dl należy powtórnie wykonać oznaczenie stężenia glukozy na czczo. W przypadku ponownego stwierdzenia wartości ≥ 126 mg/dl możemy rozpoznać cukrzycę. Natomiast, gdy wynik ponownego badania wyniósł ≤ 125 mg//dl zalecane jest wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą. Jeżeli jakikolwiek pomiar glikemii wykaże wartość  ≥ 200 mg/dl również w tym wypadku możemy mówić o cukrzycy rozpoznanej w ciąży.

Jak wspomniano wcześniej, po porodzie u większości kobiet stężenia glukozy ulegają normalizacji. Mimo to zaleca się, aby wszystkie kobiety z rozpoznaną cukrzycą ciążową  były monitorowane w kierunku obecności zaburzeń tolerancji glukozy, bowiem przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 w późniejszym wieku. Z powyższych względów 6-12 tygodni po porodzie należy przeprowadzić doustny test obciążenia glukozą. Ponadto należy oznaczać stężenie glukozy na czczo przynajmniej raz w roku. Przed następna planowaną ciążą również warto wykonać doustny test tolerancji glukozy.

Zasady przeprowadzania doustnego testu obciążenia glukozą

U kobiet ciężarnych doustny test obciążenia glukozą wykonuje się przy użyciu 75 g glukozy. Podaną ilość glukozy należy rozpuścić w 250-300 ml wody. Następnie przygotowany roztwór należy wypić w ciągu 5 minut. Test należy wykonać na czczo, 8-10 godzin od ostatniego posiłku.Aktywność fizyczna w trakcie badania nie jest zalecana, gdyż może ona wpływać na wyniki testu. Nie należy też spożywać pożywienia oraz palić papierosów. W trakcie trwania badania krew żylna jest zwykle pobierana na czczo i po 2. godzinach od podania glukozy.

Hemoglobina glikowana

U kobiet z rozpoznaną cukrzycą w I trymestrze ciąży warto wykonać oznaczenie wartości HbA1c w momencie rozpoznania choroby. Badanie to ma na celu wykluczenie lub potwierdzenie istnienia nierozpoznanej wcześniej cukrzycy. U kobiet z cukrzycą przedciążową rekomendowane wartości HbA1c wynoszą < 6,5% w I trymestrze, a w kolejnych trymestrach < 6,0%.

Dlaczego cukrzyca ciążowa jest niebezpieczna?

Pamiętać należy, że cukrzyca występująca w okresie ciąży, zależnie od stopnia wyrównania choroby, może zwiększać ryzyko rozwoju wielu powikłań zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Wiele osób zastanawia się na tym, jak cukrzyca ciążowa wpływa na dziecko. Cukrzyca ciężarnych zwiększa ryzyko rozwoju poronień, wad wrodzonych, obumarć wewnątrzmacicznych, nadmiernego wzrastania płodu, urazów okołoporodowych, hipoglikemii u dziecka oraz innych problemów adaptacyjnych występujących u noworodka.

W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju powikłań wynikających z cukrzycy u kobiet ciężarnych z już rozpoznanym zaburzeniem gospodarki węglowodanowej, bardzo ważnym aspektem jest uzyskanie właściwego poziomu wyrównania metabolicznego choroby. Za docelowe uznaje się poniższe wartości glikemii uzyskane w samokontroli (pomiar glukozy za pomocą glukometru).

Cukier w ciąży – normy

• na czczo i przed posiłkami: 70-90 mg/dl (3,9-5,0 mmol/l)
• glikemia w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l)
• między godziną 2.00 a 4.00 w nocy: > 70-90 mg/dl (> 3,9-5,0 mmol/l).

Cukrzyca ciążowa: leczenie

W większości przypadków podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest zmiana stylu życia polegająca na włączeniu odpowiedniego postępowania dietetycznego oraz zwiększenia poziomu aktywności fizycznej, połączona z odpowiednią edukacją pacjentki. W niektórych przypadkach konieczne jest także włączenie leczenia za pomocą insuliny.

Doustne leki przeciwcukrzycowe nie są obecnie standardowym leczeniem hiperglikemii w okresie ciąży z uwagi na fakt, że mogą one przechodzić przez łożysko. Ponadto brak jest długoterminowych badań oceniających ich wpływ na potomstwo. Z tego względu kobiety z cukrzycą typu 2 leczone tabletkami i planujące ciążę powinny już w okresie planowania ciąży przejść na insulinoterapię lub w przypadku, gdy ciąża nie była planowana – jak najszybciej po jej rozpoznaniu rozpocząć leczenie za pomocą insuliny.

U kobiet ze świeżo rozpoznaną cukrzycą ciążową, u których wartość glikemii na czczo ≥ 126 mg/dl zaleca się włączenie insulinoterapii. Również w przypadku utrzymywania się wysokich stężeń glukozy w surowicy krwi, pomimo stosowania diety cukrzycowej i modyfikacji stylu życia, zaleca się wprowadzenie insulinoterapii. W przypadku hiperglikemii rozpoznanej w ciąży, zalecaną metodą leczenia jest intensywna insulinoterapia z wielokrotnymi wstrzyknięciami insuliny lub insulinoterapia prowadzona metodą ciągłego podskórnego wlewu insuliny (pompa insulinowa). Pompa insulinowa jest zazwyczaj stosowana u dobrze wyedukowanych pacjentek z cukrzycą przedciążową. Pompy insulinowej nie stosuje się zazwyczaj w klasycznej cukrzycy ciążowej, ze względu na krótki czas trwania zaburzeń gospodarki węglowodanowej Pamiętaj, że w przypadku cukrzycy ciążowej zapotrzebowanie na insulinę gwałtownie zmniejsza się po porodzie i u większości kobiet możliwe jest zaprzestanie podawania insuliny.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Dieta cukrzycowa w ciąży, połączona z odpowiednio dobranym poziomem aktywności fizycznej, jest podstawą leczenia cukrzycy ciążowej. Celem stosowania diety cukrzycowej w ciąży jest normalizacja poziomu cukru w ciąży.

Cukrzyca ciążowa: dieta i jej wartość energetyczna

Wartość energetyczna diety w cukrzycy w ciąży powinna być obliczana indywidualnie uwzględniając takie parametry, jak: wiek, wzrost, masa ciała (przed okresem ciąży), poziom aktywności fizycznej oraz zalecany przyrost masy ciała w ciąży. Zasadniczo przyjmuje się, że ciężarna o prawidłowej masie ciała przed momentem zajścia w ciążę, w okresie ciąży powinna spożywać około 30 kcal na kilogram masy ciała na dobę.

Zalecaną dzienną wartość energetyczną diety należy rozłożyć na trzy posiłki główne (śniadanie, obiad, kolacja) oraz dwie lub trzy mniejsze przekąski (II śniadanie, podwieczorek, posiłek spożywany bezpośrednio przed snem). Taki rozkład energii w ciągu dnia zapewnia równomierny transfer substancji odżywczych do płodu i pozwala na lepszą kontrolę metaboliczną cukrzycy.

Szczególnie ważne jest spożywanie niewielkiego posiłku bezpośrednio przed snem, ponieważ zabezpiecza on ciężarną przed hipoglikemią nocną i ketogenezą głodową. Posiłek ten powinien składać się głównie z węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym lub produktów zawierających skrobię oporną.

Zalecany przyrost masy ciała w czasie ciąży

Obliczony dzienny wydatek energetyczny powinien zapewnić właściwy przyrost masy ciała w okresie ciąży. Należy pamiętać, że zarówno zbyt niski jak i zbyt wysoki przyrost masy ciała w okresie ciąży jest niekorzystny.

Nadmierny przyrost masy ciała ciężarnej jest związany z większym ryzykiem urodzenia dziecka o dużej masie ciała, co zwiększa ryzyko urazów okołoporodowych, cięć cesarskich i otyłości w przyszłości. Z kolei zbyt niski przyrost masy ciała zwiększa ryzyko urodzenia dziecka o mniejszej masie urodzeniowej. Zalecany przez Amerykański Instytut Medycyny (ang. Insititute of Medicine, IOM) przyrost masy ciała w trakcie trwania ciąży został przedstawiony w poniższej tabeli.

Tabela 1. Zalecany przyrost masy ciała w okresie ciąży w zależności od wartości wskaźnika BMI przed ciążą zgodnie z zaleceniami IOM i Polskiego Towarzystwa Dietetyki (2017).

Cukrzyca ciążowa – jadłospis

Węglowodany

W diecie kobiet ciężarnych z cukrzycą węglowodany powinny stanowić 40-50% wartości energetycznej diety. Wybierać należy przede wszystkim produkty o niskim indeksie glikemicznym, bogate w skrobię oporną i błonnik, takie jak produkty zbożowe z mąki razowej. Ograniczyć należy spożycie produktów z mąki jasnej, produktów wysokooczyszczonych oraz produktów bogatych w cukry proste, o jednocześnie wysokim indeksie glikemicznym  (ciasta, ciasteczka i inne słodycze).

Białka

Około 30% energii w diecie kobiety ciężarnej powinno pochodzić z białka pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, spożywanych w równych ilościach. Jako główne źródło białka wybierać należy chude mięso, ryby, jaja oraz chudy nabiał. Dobrym źródłem białek pochodzenia roślinnego są suche nasiona roślin strączkowych (soja, soczewica, ciecierzyca, groch, fasola).

Tłuszcze

Zaleca się, aby tłuszcze stanowiły od 20% do 30% wartości energetycznej diety. Wybierać należy głównie tłuszcze roślinne (oleje) bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe (olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany) oraz inne produkty będące źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, np. orzechy, awokado. Ograniczyć należy natomiast spożycie tłuszczów zwierzęcych będących źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, np. masło, smalec, słonina.

Witaminy i składniki mineralne

Nie ma obecnie specjalnych zaleceń co do suplementacji witamin i składników mineralnych u kobiet w ciąży z cukrzycą. Ponieważ jednak dane z badań obserwacyjnych wskazują na związek niedoboru witaminy D z zaburzeniami tolerancji glukozy i cukrzycą typu 2, jak również powszechny w Polsce niedobór tej witaminy, sensowne wydaje się rozważenie wdrożenia suplementacji odpowiednio dobraną dawką witaminy D.

U kobiet z cukrzycą przedciążową, w okresie planowania ciąży, zaleca się ponadto wdrożyć suplementację kwasem foliowym (400 µg/d) przez okres co najmniej 6 tygodni przed zajściem w ciążę do 12 tygodnia ciąży. Kobiety w ciąży powinny także otrzymywać suplementację DHA w dawce minimum 200 mg dziennie, jednak w przypadku małego spożycia ryb należy uwzględnić suplementację wyższą – 400-600 mg DHA dziennie.

Dieta cukrzycowa w ciąży: praktyczne wskazówki

Dbaj o różnorodność spożywanych produktów

Niestety nie ma produktu spożywczego, który zawierałby wszystkie niezbędne nam składniki odżywcze w odpowiednich ilościach. Z tego względu im bardziej urozmaicona i różnorodna będzie nasza dieta, tym mniejsze ryzyko wystąpienia potencjalnych niedoborów pokarmowych.

Wybieraj produkty zbożowe pełnoziarniste

Produkty, takie jak: pełnoziarniste pieczywo, razowe mąki, grube kasze (gryczana, jęczmienna, jaglana), brązowy ryż, razowe makarony, czy płatki zbożowe zawierają więcej błonnika niż produkty z mąki jasnej. Są również lepszym źródłem witamin (np. z grupy B) oraz niektórych składników mineralnych (np. żelazo, magnez, cynk). Jednocześnie mają niższy indeks glikemiczny niż ich odpowiedniki z mąki jasnej.

Z tego względu w diecie przy cukrzycy ciążowej poleca się zamienić ryż biały na ryż brązowy, pieczywo pszenne z mąki jasnej na pieczywo żytnie razowe lub graham, makarony z mąki jasnej na makarony razowe, drobną kaszę perłową na kaszę pęczak. Zrezygnuj również ze spożywania pieczywa cukierniczego, wyeliminuj z diety bułeczki drożdżowe, rogale maślane, ciasto francuskie. Pamiętaj, że produkty te są wysokokaloryczne, zawierają również sporą ilość tłuszczów i cukrów prostych.

Spożywaj więcej warzyw niż owoców. Zwróć uwagę na ich indeks glikemiczny

Postaraj się, aby w Twojej diecie spożycie warzyw było wyższe niż spożycie owoców. Wybieraj różnokolorowe owoce i warzywa. Warzywa i owoce spożywaj głównie w formie surowej. Pamiętaj jednak o ich dokładnym myciu przed spożyciem. Dla kobiet z cukrzyca ciążowa polecane są głównie owoce i warzywa bogate w błonnik, o niskiej zawartości węglowodanów i niskim indeksie glikemicznym (< 50).

Ogranicz spożywanie owoców i warzyw o wysokim indeksie glikemicznym (> 70).

Wyeliminuj z diety soki owocowe.

Możesz skorzystać z tabeli indeksów glikemicznych. 

Spożywaj głównie chudy nabiał

Staraj się wybierać głównie chudy i naturalny nabiał. Jadłospis w cukrzycy ciążowej powinien uwzględniać mleko (do 2% zawartości tłuszczu), sery twarogowe chude lub półtłuste, serek ziarnisty, naturalne jogurty, kefiry i maślanki. Unikaj spożywania jogurtów owocowych i deserów mlecznych.

Pamiętaj, że kobiety ciężarne powinny zrezygnować ze spożywania niepasteryzowanego mleka i serów przygotowanych z mleka nie poddanego pasteryzacji (np. sery pleśniowe, oscypek, feta, ricotta) ze względu na potencjalne zakażenie chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Zrezygnuj również ze spożywania serów topionych z uwagi na ich wysoką kaloryczność i dużą zawartość tłuszczów. Sery żółte są dozwolone w umiarkowanych ilościach.

Zadbaj o odpowiednie spożycie białka

Odpowiednią podaż białka w diecie zapewni Ci spożycie chudego mięsa: drobiu (kurczak, indyk), chudej cielęciny, wołowiny i wieprzowiny.

Ryby morskie spożywaj przynajmniej dwa razy w tygodniu.

Wybieraj ryby pochodzące z dużych akwenów naturalnych, krótko żyjące i niedrapieżne. Do ryb niepolecanych dla kobiet ciężarnych ze względu na potencjalne ryzyko zanieczyszczenia rtęcią należą: rekin, marlin, miecznik.

Pewną ilość białka dostarczą Ci także jaja. Pamiętaj, że dla kobiet ciężarnych niewskazane jest spożywanie mięsa, ryb i jaj w postaci surowej ze względu na ryzyko skażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Unikaj również produktów niedogotowanych oraz wędzonych.

Wybieraj wędliny wysokiej jakości.

Zrezygnuj ze spożywania pasztetów, parówek i konserw. Niewskazane są również podroby – a zwłaszcza wątróbka z uwagi na wysoką zawartość witaminy A.

Postaw na oleje roślinne. Ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych

Głównym źródłem tłuszczów w Twojej diecie powinny być oleje roślinne bogate w jednonienasycone kwasy tłuszczowe lub wielonienasycone tłuszcze z rodziny omega-3, takie jak:

• olej rzepakowy,
• oliwa z oliwek,
• olej lniany,
• z orzechów włoskich,
• olej sojowy.

Do dobrych źródeł tłuszczu należą także: awokado i orzechy. Tłuszczy omega-3 dostarczą Ci także tłuste ryby morskie spożywane co najmniej 2 razy na tydzień, takie jak: łosoś, makrela, śledź, sardynki i halibut.

Ograniczyć z kolei spożycie tłuszczów zwierzęcych, takich jak: smalec, słonina i masło oraz tłuste mięsa.

Wybieraj naturalne przyprawy

W swojej kuchni stosuj jedynie naturalne przyprawy, takie jak: zioła świeże lub suszone oraz przyprawy korzenne (np. kurkuma, imbir). Ogranicz spożycie kostek rosołowych i vegety.

Ogranicz spożycie cukru i słodyczy

Unikanie cukru i słodyczy chroni przed próchnicą i ułatwia utrzymanie należnej masy ciała, a podczas ciąży zapobiega nadmiernemu jej przyrostowi.

Cukier nie jest również zalecany w cukrzycy ciążowej, gdyż może powodować gwałtowne wahania poziomu glukozy we krwi. Pamiętaj, że cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest jedynie źródłem pustych kalorii. Z kolei nadmiar soli w diecie sprzyja nadciśnieniu, a także obrzękom. Nadciśnienie to także częsta patologia ciąży, która często współwystępuje z cukrzycą.  Z tego względu warto ograniczyć spożycie soli i zrezygnować z nadmiernego dosalania potraw.

Co z tymi słodzikami?

Jeśli trudno jest Ci całkowicie zrezygnować ze słodkiego smaku, zamiast cukru możesz ewentualnie stosować sztuczne substancje słodzące. Stosowanie większości słodzików jest dozwolone w okresie ciąży. Wyjątek stanowi sacharyna, która przechodzi przez łożysko a jej wpływ na płód nie jest do końca znany.

Pamiętaj o odpowiednim spożyciu płynów

Spożywanie odpowiedniej ilości płynów jest ważne dla utrzymania prawidłowej równowagi wodno-elektrolitowej ustroju.

Kobieta ciężarna powinna codziennie wypijać około 3 litrów płynów.

Głównym źródłem płynów w diecie powinna być woda źródlana lub woda mineralna nisko- lub średniozmineralizowana. Zrezygnować natomiast należy ze spożywania słodkich napojów (w tym gazowanych) i napojów energetycznych. Ograniczyć należy również spożycie soków owocowych. Alkohol jest bezwzględnie przeciwwskazany dla kobiet ciężarnych.

Wybierz właściwe techniki obróbki kulinarnej

Zalecane jest przede wszystkim gotowanie w wodzie lub na parze oraz pieczenie w naczyniu żaroodpornym. Ograniczyć należy spożywanie pokarmów smażonych, duszonych, wędzonych i grillowanych (3).

Aktywność fizyczna w cukrzycy ciążowej

Przeprowadzone do tej pory badania wykazały korzystny wpływ aktywności fizycznej na normalizację glikemii u kobiet w ciąży. Szczególnie zalecana jest dla kobiet ciężarnych umiarkowana aktywność fizyczna o charakterze ogólno-wzmacniającym. Warto wykonywać ćwiczenia aerobowe angażujące duże grupy mięśniowe (marsz, nordic walking, pływanie, aqua-aerobik, ćwiczenia aerobowe, jazda na rowerze, joga). Sesja ćwiczeń powinna się rozpoczynać i kończyć kilkuminutową rozgrzewką i rozciąganiem. Optymalny czas trwania właściwej sesji ćwiczeniowej to 30 minut przez większość dni w tygodniu (minimum 150 minut tygodniowo).

W trakcie ciąży unikać należy wysiłku fizycznego, który wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia urazu lub kontuzji, szczególnie w okolicach jamy brzusznej. Do tego typu aktywności należą: sporty ekstremalne, jazda na nartach, jazda na łyżwach.

Kobieta w ciąży otrzymująca insulinoterapię powinna również pamiętać o ogólnych wskazówkach dotyczących podejmowania aktywności fizycznej u pacjentów z cukrzycą (np. oznaczenie glikemii przed, w trakcie i po wysiłku, redukcja dawki insuliny, jeśli jej szczyt działania przypada na okres wysiłku, unikania wstrzykiwania insuliny w kończyny, które będą obciążone wysiłkiem) (4). 

Podsumowanie

Cukrzyca ciążowa to częste powikłanie rozwijające się u kobiet ciężarnych. Odpowiednia modyfikacja stylu życia, obejmująca zmianę sposobu żywienia oraz zwiększenie aktywności fizycznej, połączona w niektórych wypadkach z insulinoterapią,  może pozwolić osiągnąć odpowiednie wyrównanie choroby i zapobiec rozwojowi powikłań tworzących chorobie.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. 2018 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clin Diabet 2018; 7: 1.
2. American Diabetes Association. 13. Management of Diabetes in Pregnancy: Standards of Medical Care in Diabetes-2018. Diabetes Care. 2018; 41(Suppl 1): S137-S143.
3. Instytut Matki i Dziecka. Poradnik żywienia kobiet w ciąży. Data wejścia: 12.02.2019. Online: http://www.imid.med.pl/images/poradnik-zywienia-dla-kobiet-w-ciazy.pdf
4. Wender-Ożegowska E, Bomba-Opoń D, Brązert J, Celewicz Z, Czajkowski K, Gutaj P, Malinowska-Polubiec A, Zawiejska A, Wielgoś M. Standards of Polish Society of Gynecologists and Obstetricians in management of women with diabetes. Ginekol Pol. 2018; 89(6): 341-350.

O autorze Małgorzata Jamka

dr n. med.

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Autorka publikacji naukowych z zakresu dietetyki i żywienia. Aktywna uczestniczka licznych konferencji naukowych, w tym na szczeblu międzynarodowym.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u