Insulinooporność: co to jest i jak ją leczyć?

Insulinooporność: ostatnimi czasy spotykamy się coraz częściej z jej diagnozowaniem. Czym ona jest? Co jest jej przyczyną? Jakie są jej objawy? Na te i inne pytania dotyczące tego zjawiska znajdziesz odpowiedzi w niniejszym artykule.

Na samym początku warto wspomnieć, że rozwój stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2 w naszym organizmie zaczyna się od pojawienia się zjawiska insulinooporności. Badania wskazują, że insulinooporność może pojawić się nawet na kilka lat przed wystąpieniem typowych objawów choroby. Oznacza to, że dzięki regularnym badaniom możemy zahamować lub opóźnić rozwój cukrzycy typu 2. Jak bardzo jest to istotne? Otóż szacuje się, że liczba diabetyków w Polsce może sięgać nawet 3 mln. Najbardziej niepokojący jest jednak fakt, że szerokie grono nie jest świadomych istnienia choroby. Stąd też warto zachęcać młodych ludzi do regularnych badań profilaktycznych i prowadzenia zdrowego stylu życia. Znane wszystkim powiedzenie mówi, że zdecydowanie lepiej jest zapobiegać niż leczyć!

Czym jest insulinooporność?

Jest to stan, w którym występuje nieprawidłowa odpowiedź tkanek organizmu na działanie insuliny. Dotyczy to przede wszystkim mięśni i tkanki tłuszczowej.

U zdrowego człowieka po wysiłku fizycznym lub posiłku bogatym w węglowodany trzustka wydziela hormon zwany insuliną. Jego zadaniem jest dopilnowanie, aby glukoza wraz z krwią wnikała do komórek ogranizmu. Dzięki temu otrzymujemy energię do codziennego życia, a pozostała część tego cukru magazynowana jest w postaci glikogenu w mięśniach i wątrobie. W przypadku wystąpienia insulinooporności mamy zazwyczaj do czynienia z prawidłowym poziomem insuliny w organizmie, lecz pojawia się problem w postaci braku reakcji komórek organizmu na jej działanie. W konsekwencji utrzymuje się wysoki poziom cukru we krwi, a komórki Twojego ciała próbują “naprawić” nieprawidłowy stan produkując coraz to większe dawki insuliny zmuszając je do przyswojenia cukru.

Niestety bezskutecznie.

Ostatecznie błąkające się po organizmie cząsteczki glukozy trafiają bezpośrednio do komórek tłuszczowych, co skutkuje wzrostem masy ciała. Czynnikiem ryzyka jest tendencja do występowania otyłości brzusznej – obwód pasa u kobiet równy lub większy 80 cm, a u mężczyzn równy lub większy niż 94 cm. Warto nadmienić, że zbyt wysoki poziom insuliny w organizmie hamuje aktywność glukagonu. Odpowiedzialny jest on za procesy spalania nagromadzonej tkanki tłuszczowej. Oznacza to, że nie dość, że ta tkanka się nie spala, to jest jeszcze dodatkowo magazynowana i jest to ostatnia prosta do wzrostu nadwagi lub otyłości. Dodatkowo bez odpowiedniego działania insuliny glukoza pozostaje w naczyniach krwionośnych wywołując hiperglikemię (czyli za wysokie stężenie glukozy we krwi). Dłużej utrzymujący się stan podwyższonego poziomu cukru we krwi może skutkować różnymi przewlekłymi powikłaniami  lub ostrym powikłaniem, jakim jest kwasica ketonowa (częściej jednak pojawiająca się w przypadku cukrzycy typu 1) (1).

Objawy insulinooporności:

• trudności ze zrzuceniem nadprogramowej masy ciała – mimo stosowania diety i aktywności fizycznej
• ciągle utrzymujący się apetyt
• duża ochota na słodkie pokarmy – szczególnie bezpośrednio po obfitym posiłku
• podwyższone ciśnienie tętnicze
• częste bóle głowy
• odczuwanie zmęczenia
• zaburzenia koncentracji
• senność w ciągu dnia
• problemy z zasypianiem w nocy
• zwiększony poziom kwasu moczowego
• brązowe przebarwienia w okolicy łokci i kolan
• rozdrażnienie i wahania nastroju

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Czynniki mogące przyczyniać się do zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę:

• nadwaga i otyłość
• niska aktywność fizyczna i siedzący styl życia
• błędy dietetyczne (np. nieprawidłowa ilość i wielkość posiłków)
• niejedzenie śniadań
• nadmierne spożywanie kwasów tłuszczowych nasyconych oraz izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych (utwardzone oleje, słodycze, potrawy smażone)
• niektóre choroby towarzyszące: nadmiar kortyzolu w organizmie (np. zespół Cushinga, stresujący tryb życia) lub zaburzenia endokrynologiczne (np. zespół policystycznych jajników, PCOs)
• przyjmowanie niektórych leków (np. leków sterydowych lub innych prowadzących do zwiększenia masy ciała)
• leki przyjmowane w terapii zaburzeń psychicznych (np. niektóre leki z grupy antydepresantów lub leki przeciwpsychotyczne
• uwarunkowania genetyczne

Insulinooporność występuje w niektórych jednostkach chorobowych:

• nadwaga lub otyłość
• cukrzyca typu 2
• zespół policystycznych jajników (PCOS)
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby
• nadczynność tarczycy
• hiperprolaktynemię (2)

Rozpoznawanie insulinooporności

Wykrycie insulinooporności może odbywać się różnymi drogami. Pierwszą możliwością jest “klamra metaboliczna” (ang. insulin clamp). Metoda ta polega na dożylnym podawaniu insuliny oraz glukozy, z tak dobraną szybkością, aby utrzymać stałe fizjologiczne stężenie glikemii we krwi. Z uwagi na czas trwania oceny i stopień komplikacji całej procedury wykorzystywana jest głównie w badaniach naukowych lub do oceny insulinooporności u osób chorujących na typ 1 cukrzycy, u których trzustka nie produkuje własnej insuliny.  Można również korzystać z różnych wskaźników do oceny występowania insulinooporności. Najbardziej popularnym sposobem diagnozowania tego stanu u pozostałych osób jest oznaczanie stężenia glukozy i insuliny na czczo – dzięki temu można obliczyć wskaźnik HOMA – IR, który oblicza się według wzoru:

HOMA – IR = (glukoza na czczo [mmol/l] x insulina na czczo [mU/ml])/22,5

Wynik <1 świadczy o prawidłowej reakcji organizmu. Wynik powyżej 1 powinien wzbudzić nasza czujność, a wynik powyżej 2 zazwyczaj świadczy o insulinooporności.

Możesz skorzystać z gotowego kalkulatora HOMA-IR oraz QUCKI, który automatycznie wartość po wpisaniu przez Ciebie wyników.

Dodatkowym środkiem jest wykonywanie testu tolerancji glukozy OGTT (ang. oral glucose tolerance test). Pomoże ona zobrazować stopień insulinooporności oraz pokaże dokładne reakcje glukozy i insuliny w organizmie po dodaniu dużej dawki cukru. Warto również zbadać profil lipidowy, bowiem oporność tkanek na insulinę wpływa dodatnio na rozwój blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych. Polecane jest również wykonanie prób wątrobowych AspAT, AlAT, GGTP oraz poziomu bilirubiny, które mogą być nieprawidłowe przy współwystępowaniu stłuszczenia wątroby.

Leczenie insulinooporności

Na początek zalecane jest wprowadzenie leczenia niefarmakologicznego – zmiana stylu życia poprzez poprawę jakości spożywanego jedzenia i zwiększenie aktywności fizycznej. Bardzo ważne jest również zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu w ciągu doby.

Wskazówki dietetyczne

• każdy dzień zaczynaj od zjedzenia śniadania
• węglowodany proste zastąp złożonymi o dłuższym czasie wchłaniania, np. brązowy ryż zamiast białego
• spożywaj produky o niskim IG
• unikaj produktów smażonych
• usuń z diety słodycze, syrop glukozowo-fruktozowy, żywność mocno przetworzoną, soki owocowe, alkohol
• zwiększ ilości błonnika pokarmowego
• zwiększ ilości spożywanych ryb do 2 razy w tygodniu – kwasy tłuszczowe omega-3 zawarte w tłustych rybach morskich poprawiają wrażliwość tkanek na działanie insuliny (3)

Podsumowanie

Po przeczytaniu artykułu nasuwa się zasadnicze pytanie: czy każdy z nas jest zagrożony pojawieniem się insulinooporności? Odpowiedź jest prosta: TAK! Pamiętaj, że tylko częściowo na rozwój tego stanu wpływają czynniki genetyczne. Zdecydowana większość to nasza własna praca. To, jak dbasz o swój organizm dzisiaj, będzie miało bezpośredni wpływ na to, w jakim stanie zastaniesz go jutro.

Dla ułatwienia zadaj sobie następujące pytania:

1. Czy codziennie zapewniam sobie wystarczającą ilość aktywności fizycznej?
2. Czy planuję swoje codzienne żywienie?
3. Czy zapewniam sobie odpowiednią dawkę snu?
4. Czy wykonuję sumiennie badania okresowe?

Jeżeli na przynajmniej jedno z tych pytań odpowiedziałeś przecząco, to zastanów się nad wprowadzeniem zmian w swoim życiu, aby uchronić się przed pojawieniem się pierwszych objawów insulinooporności.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Hui-Qi Q, Quan L, Rentfro AR, Susan P. Fisher-Hoch and Joseph B. McCormick. The Definition of Insulin Resistance Using HOMA-IR for Americans of Mexican Descent Using Machine Learning. PLoS One. 2011; 6(6): e21041.
2. Napiórkowska L, Franek E. Insulinooporność a stan przedcukrzycowy. Post. N. Med. 2017; XXX (02): 84-88.
3. Respondek W, Grodowska A. Zespół metaboliczny. W: Jarosz M. (Red.). Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, 2016: 378-382.
4. Sieradzki J. Cukrzyca. W: Gajewski P (Red.). Interna Szczeklika 2016. Kraków: Med. Prakt., 2016: 1426-1472.

O autorze Daria Jaroszewska

mgr

Dietetyk kliniczny, psychodietetyk. Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym oraz psychodietetyki na SWPS w Poznaniu. Prowadzi poradnictwo żywieniowe osób zmagających się z chorobami metabolicznymi.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u