Zespołem metabolicznym nazywamy jednostkę chorobową, w której jako kryteria rozpoznania stwierdza się obecność otyłości, a także dwa z trzech czynników: nieprawidłowego metabolizmu glukozy, podwyższonego stężenia cholesterolu LDL lub podwyższonego ciśnienia tętniczego. (1)
W Polsce zespół metaboliczny w Polsce stwierdza się u około 35% mieszkańców, a jego występowanie rośnie znacząco z wiekiem. (2)
Ostatnie badania wskazują na skuteczny wpływ prawidłowo zbilansowanej diety, wzbogaconej w polifenole w terapii Zespołu Metabolicznego.
Co to są polifenole?
Polifenole to grupa związków chemicznych szeroko występujących głównie w surowcach roślinnych. Dostarczane są wraz z częściami jadalnymi produktów roślinnych, nie są syntezowane w organizmach zwierzęcych. (3)
Nadają roślinom barwę, odpowiadają za charakterystyczny gorzki i cierpki smak. W zależności od ich budowy, a konkretnie liczby pierścieni aromatycznych i sposobu ich połączenia, dzielimy je na:
- flawonoidy,
- kwasy fenolowe,
- stilbeny,
- lignany.
Polifenole wykazują wiele działań prozdrowotnych, m.in.: przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe.
W jakich produktach znajdziemy polifenole?
Możemy je znaleźć w:
| Grupy polifenoli | Grupy flawonoidów | Źródła pokarmowe |
| Kwasy fenolowe | | białe winogrona, oliwki, kapusta, kiwi jabłka, wiśnie, pomidory, brzoskwinie, gruszki, zboża, pomidory, szparagi, bakłażan, śliwki, cykoria, karczoch, ziemniak, cydr, kawa |
| Lignany | | siemię lniane, ziarna zbóż, kawa |
| Stilbeny | | ciemne winogrona, wino czerwone |
| Flawonoidy | Flawonole | cebula, jarmuż, brokuły, ciemne winogrona, jabłka, brokuły, grejpfrut, czarna herbata |
| Flawony | seler naciowy, nać pietruszki |
| Flawanony | owoce cytrusowe |
| Flawanole | jabłka, winogrona, czerwone wino, herbata zielona i czarna, czekolada, fasola, morela, wiśnia |
| Izoflawony | soja, produkty sojowe, warzywa strączkowe |
| Antocyjany | czarna porzeczka, aronia, borówki, truskawki, ciemne winogrona, wiśnie, bez czarny, bakłażan, kapusta czerwona |
Biodostępność polifenoli
Jeżeli spożywamy zalecaną ilość owoców i warzyw to szacunkowo dostarczamy ok. 1-2 g polifenoli. Jednak dokładna ilość związków fenolowych jest trudna do ustalenia ze względu na niewystarczającą wiedzę dotyczącą ich źródeł pokarmowych oraz znaczną liczbę czynników, które modyfikują ich ilość w żywności. Nie ma jeszcze żadnych tabel referencyjnych dotyczących rekomendacji wielkości spożycia polifenoli.
Wchłanianie polifenoli jest określone przez ich strukturę chemiczną, wielkość, rozpuszczalność, a co najważniejsze od stanu naszego organizmu: ph w żołądku, przepuszczalność błon jelitowych, aktywność mikroflory jelitowej, efektywności metabolizacji w wątrobie. (4)
Polifenole a zespół metaboliczny
W zależności od poszczególnych grup, polifenole wykazują różne działania prozdrowotne.
Stilbenom przypisuje się funkcje przeciwgrzybicze. Są syntezowane tylko w odpowiedzi na uszkodzenia lub zakażenia. Działają przeciwutleniająco, stosunkowo silniej od innych związków polifenolowych. Dodatkowo wykazano, że mogą regulować ekspresję genów.
Najbardziej znanym stilbenem jest resewratrol. Wpływa na redukcję poziomu glukozy na czczo, całkowitego cholesterolu, białka CRP i ciśnienia tętniczego.
Lignany działają przeciwnowotworowo oraz przeciwutleniająco. Dodatkowo, w zależności od ilości estrogenu w organizmie, pomagają regulować jego poziom.
Flawonole są najbardziej rozpowszechnione wśród związków flawonoidowych. Kwercetyna jest jednym z głównych reprezentantów tej grupy. Wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego, antocyjany na redukcję poziomu cholesterolu LDL, ciśnienia tętniczego, glukozy na czczo, hemoglobiny glikowanej i BMI. (3)
W jednym z badań wykorzystano polifenole z bergamoty i udowodniono, że wpływa ona korzystnie na gospodarkę węglowodanową i lipidową, a jej silne właściwości antyoksydacyjne pozytywnie wpływają na śródbłonek naczyniowy. Efekt ten wydaje się porównywalny z działaniem syntetycznych leków w małej dawce, dodatkowo działania niepożądane są znikome. Korzystne wyniki wśród badanych z zespołem metabolicznym są uzasadnieniem dla ich zastosowania.
Razem ze zmianą stylu życia oraz terapią konwencjonalną, polifenole mogą być ważnym uzupełnieniem w leczeniu choroby. (5)
Dodatkowo polifenole wykazują pozytywny wpływ na funkcje poznawcze mózgu, przy czym przyczyniają się do zmniejszenia występowania chorób neurodegeneracyjnych. (6)
Podsumowanie
Występowanie polifenoli w diecie jest kluczowym elementem w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych oraz umożliwia leczenie już istniejących stanów chorobowych. Wraz z prozdrowotną modyfikacją stylu życia i terapią konwencjonalną składowych zespołu metabolicznego, mogą stanowić uzupełnienie leczenia.
