MOTYW + AKCJA = Jak się motywować do leczenia cukrzycy?

Na wyrównanie metaboliczne cukrzycy ma wpływ nie tylko stosowana metoda leczenia oraz podejmowane zmiany w stylu życia, ale przede wszystkim aktywne zaangażowanie pacjenta w jej leczenie. Nawet najbardziej zaawansowana technologia, najlepsze preparaty farmakologiczne i dobrze dobrana dieta nie będą w stanie wyrównać cukrzycy bez woli, chęci i zaangażowania pacjenta. Dlatego jednym z podstawowych elementów codziennego życia z cukrzycą jest MOTYWACJA. Gdzie jej szukać? Jak ją wykrzesać? Co tak naprawdę oznacza? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej w dalszej części artykułu.

Każdy diabetyk wie, że motywacja do leczenia jest niezmiernie ważna. Każdy diabetyk wie również, że często na początku choroby lub zaraz po zakończonej hospitalizacji w ośrodku diabetologicznym motywacja jest na wysokim poziomie, ale niestety utrzymuje się stosunkowo krótko. Bycie zmotywowanym przez cały czas do leczenia jest dla wielu osób niełatwym zadaniem. Każda osoba chora oprócz leczenia cukrzycy zmaga się także z innymi problemami życia codziennego, takimi jak: praca, obowiązki rodzicielskie, szkoła, studia czy relacje z innymi. Jeśli problemy się nawarstwiają, to zdarza się, że choroba zaczyna schodzić na dalszy plan, a piramida wartości istotnych w życiu ulega odwróceniu do góry nogami. Czasem różne trudności życia codziennego lub indywidualne przekonania na temat choroby utrudniają aktywne zaangażowanie się w jej leczenie. Warto jednak pomimo tych problemów czy chwilowych niepowodzeń traktować cukrzycę jako wyzwanie i nie koncentrować się na tym czego nie można zrobić lub czego mi brakuje, ale na tym co już mam, co udało mi się zmienić i na co mam wpływ (1). 

Co to jest motywacja?

Zgodnie z definicją psychologiczną, termin „motywacja” jest stosowany do opisów wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie (1), ukierunkowanie (2), podtrzymanie (3) i zakończenie (4) działania. Oznacza to, że nie wystarczy zrobić pierwszy krok, ale trzeba jeszcze wybrać odpowiedni kierunek i utrzymać tempo. W literaturze podkreśla się, że motywacja ma również charakter celowy, nawet jeśli cel ten nie jest w pełni uświadamiany oraz służy zmianie określonego stanu. Innymi słowy, motywacja działa wtedy, kiedy mamy sformułowany cel, nawet w sytuacji, gdy nie zdajemy sobie z niego sprawy.

Autorzy wielu badań zgodnie podkreślają jeszcze jeden element. Otóż, aby podnieść poziom motywacji do leczenia ważne, aby mieć poczucie wpływu na przebieg leczenia i swobodę wyboru wobec podejmowanych decyzji. Podejmowane zmiany w stylu życia powinny obejmować działania proste, krótkie i najlepiej z widocznymi efektami po krótkim czasie – aby wzmacniać poziom motywacji zamiast czekać na wypalenie.

Jak się motywować do leczenia?

Niestety motywacji nie otrzymujemy razem z całym ekwipunkiem w szpitalu czy w trakcie wizyty w poradni diabetologicznej. Motywacja to pewien proces, w który należy zainwestować trochę czasu i energii, aby móc wypracować ją samodzielnie. Motywy do zarządzania chorobą mogą być o charakterze zewnętrznym lub wewnętrznym. Zewnętrzne bodźce to na przykład nakazy ze strony lekarza, naciski ze strony bliskich lub nagroda pieniężna za dobre wyniki. Nie można powiedzieć, że taki rodzaj motywacji nie działa, ponieważ w wielu sytuacjach jest on skuteczny, ale działa bardzo krótko. Bodźce zewnętrzne zazwyczaj charakteryzują się stosunkowo wysoką siłą działania (stąd często od razu po wizycie lekarskiej razu zaczynamy się starać), ale szybko wygasają (więc niestety nie utrzymujemy długo nowego zachowania).

Na drugi biegunie znajduje się motywacja wewnętrzna, która w przeciwieństwie do tej pierwszej jest związana np. z wewnętrzną troską o własne zdrowie, strachem przed powikłaniami lub chęcią poprawy kondycji fizycznej czy samopoczucia. Motywy o charakterze wewnętrznym są odbierane mniej intensywniej, ale mają bardziej długotrwały charakter, co oznacza, że są niezbędne do trwałej zmiany zachowań zdrowotnych.

Motywacja pozytywna i negatywna: różnice

Warto wspomnieć, że motywacja może mieć także charakter pozytywny (dążenie do przyjemności) lub negatywny (unikanie przykrości). Diabetycy bardzo często poszukując motywacji do leczenia, koncentrują się głównie na motywacji o charakterze negatywnym – czyli chcą unikać przewlekłych powikłań cukrzycowych. Motywowanie się do zmiany, żeby uchronić się przed długoterminowymi konsekwencjami zdrowotnymi działa, ale podobnie jak w przypadku motywacji zewnętrznej – na krótko. Motywowanie się wyłącznie lękiem na dłuższą metę może być zwyczajnie nieprzyjemne.

Dlatego warto pamiętać, aby w budowaniu motywacji do leczenia rozważyć także jakie korzyści mogą się pojawić i co mogę zyskać dzięki zmianie własnych nawyków. Poszukując korzyści wynikających z dobrze wyrównanej cukrzycy warto nie zapominaj o tym, aby znaleźć zarówno te na krótkoterminowe – na tu i teraz oraz takie, które mają charakter długoterminowy, czyli zobaczysz je za kilka lat (2).

W poszukiwaniu własnej motywacji pomaga odpowiedzenie sobie na kilka ważnych pytań:

1. Po co chcę się leczyć?
2. W jaki sposób dobrze prowadzona cukrzyca wpłynie na moje:
   • ZDROWIE
   • SAMOPOCZUCIE
   • NASTRÓJ
   • PRACĘ
   • RELACJE Z INNYMI
3. Co się wydarzy, jeśli teraz niczego nie zmienię?
4. Od czego najmniejszego mogę zacząć?

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Łuczyńska A. Zmiana zachowań zdrowotnych. Dlaczego dobre chęci nie wystarczają? Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot, 2004, 22-52.
2. Franken RE. Psychologia motywacji. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot, 2005, 20-22.
3. Strelau J. Psychologia – podręcznik akademicki. Psychologia ogólna. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005, tom 2, 450-456.
4. Zubrzycka-Nowak M. Coaching Zdrowia. Twoje życie w twoich rękach. Sopot 2013, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

O autorze Agata Juruć

dr n. med.

Wykładowca akademicki, psycholog, dietetyk, coach. Autorka publikacji naukowych z zakresu psychodietetyki oraz psychologicznych aspektów cukrzycy, nadwagi i otyłości. Prelegent na konferencjach krajowych i międzynarodowych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u