Psychologia w cukrzycy: rola emocji w wyrównaniu glikemii

Cukrzyca należy do grupy chorób przewlekłych, co oznacza, że po jej rozpoznaniu pacjent będzie musiał się z nią zmagać do końca życia. Diagnoza choroby jest związana z pojawieniem się wielu różnych zmian i dodatkowych czynności, które stają się naturalnymi elementami życia codziennego. Należą do nich: dokonywanie pomiarów glikemii, podawanie leków (doustne środki lub insulina), przestrzeganie diety cukrzycowej oraz włączenie aktywności fizycznej.

W zależności od tego jaki styl życia prowadził pacjent przed zachorowaniem, mogą być to zmiany mało odczuwalne lub wręcz przeciwnie – zmieniające dotychczasowe życie o 180 stopni. O tych nowych czynnościach należy przez cały czas pamiętać i trzeba być czujnym, aby utrzymywać odpowiednie wartości glikemii. Są osoby, które stosunkowo szybko adaptują się do nowej rzeczywistości i przestawiają się na zdrowszy styl życia, ale bywają również tacy, którym akceptacja nowej sytuacji zajmuje wiele lat. Zazwyczaj jest to uzależnione od indywidualnych różnic osobowościowych.

Dlatego też, z jednej strony sama choroba i związane z nią wartości glikemii oraz codzienne czynności mają wpływ na samopoczucie psychiczne, ale z drugiej strony intensywne stany emocjonalne i chwiejność nastroju może również mieć wpływ bezpośredni lub pośredni na stężenie glukozy we krwi.

Jakie emocje wywołuje cukrzyca?

Cukrzyca może wywoływać całą gamę różnych emocji – złość na samym początku choroby i w sytuacjach, na które nie mamy wpływu, strach przed wystąpieniem potencjalnych powikłań czy smutek związany z poczuciem utraty zdrowia lub spontanicznego stylu życia jaki był obecny przed zachorowaniem. Warto podkreślić, że chorobie nie towarzyszą tylko negatywne stany emocjonalne, ale pojawia się również wiele przyjemnych emocji, jak na przykład: zadowolenie z dobrych wyników, radość z realizowania wcześniejszych planów pomimo choroby lub spokój w momencie wizyty kontrolnej i informacji o dobrym stanie zdrowia. Wszystkie emocje, jakie się pojawiają są naturalne i mają miejsce nie tylko na samym początku choroby, ale również w dalszych etapach jej przebiegu (1).

Jak wartości glikemii wpływają na emocje? 

Duże wahania glikemii mogą u niektórych osób prowadzić bezpośrednio do częstszego poczucia rozdrażnienia i tzw. labilności emocjonalnej (czyli chwiejności nastrojów). Występująca drażliwość czy nawet agresja są oficjalnie zaliczane do objawów hipoglikemii. Mogą one występować zarówno przy łagodnym niedocukrzeniu (60-80 mg/dl), jak i przy nieco cięższym spadku poziomu glukozy (poniżej 60 mg/dl). Zmiany stanów emocjonalnych mogą się także pojawiać jako pośrednia konsekwencja niewyrównanej metabolicznie cukrzycy. Wysokie i niskie stężenia glukozy we krwi nierzadko prowadzą do obniżonego poczucia wpływu na przebieg choroby. Może to skutkować ciągłą frustracją i smutkiem. A utrzymujące się negatywny stan emocjonalny przez dłuższy czas może się przerodzić nawet w depresję (2).

Jak emocje mogą oddziaływać na poziom glukozy?

Nawet u osób zdrowych napięcie, stres, smutek czy lęk prowadzą do podwyższenia glikemii w organizmie. Jest to naturalny mechanizm adaptacyjny, w którym organizm mobilizuje się do działania, aby zwalczyć np. stan zagrożenia i zaopatruje komórki w niezbędną glukozę. W sytuacji wysokiego natężenia napięcia dochodzi również do wyrzutu kortyzolu (powszechnie znanego jako podstawowy hormon stresu). Jego działanie zawsze (niezależnie od cukrzycy) prowadzi do bezpośredniego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Z kolei pośrednią przyczyną wysokich wartości glukozy może być tendencja do zaniedbywania czynności związanych z leczeniem w momencie trudnej sytuacji życiowej i odczuwanego dyskomfortu psychicznego. W trudnej sytuacji osobistej lub zawodowej najważniejsze jest poradzenie sobie z bieżącym problemem, dlatego też u wielu osób poziom zaangażowania w czynności związane z leczeniem cukrzycy znacząco się obniża, co niestety odzwierciedlają wyniki w glukometrze (3).

Nasz stan emocjonalny odgrywa ważną rolę w wyrównaniu cukrzycy. Może się on przyczyniać do pogorszenia wyników, ale może również być konsekwencją wahań glikemii. Dlatego zarządzając chorobą warto mieć na uwadze nie tylko fizjologię, ale również samopoczucie psychiczne.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Kalra, S., Jena, B. N., Yeravdekar, R. Emotional and Psychological Needs of People with Diabetes. Indian journal of endocrinology and metabolism, 2018: 22 (5); 696-704.
2. Tareen, R. S.,Tareen, K. Psychosocial aspects of diabetes management: dilemma of diabetes distress. Translational pediatrics, 2017: 6 (4); 383-396.
3. Wysocka-Wierusz B., Zozulińska-Ziółkiewicz D. Postępowanie w stanach nagłych i szczególnych u chorych na cukrzycę. Via Medica, Gdańsk 2010; 18–20.

O autorze Agata Juruć

dr n. med.

Wykładowca akademicki, psycholog, dietetyk, coach. Autorka publikacji naukowych z zakresu psychodietetyki oraz psychologicznych aspektów cukrzycy, nadwagi i otyłości. Prelegent na konferencjach krajowych i międzynarodowych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u