Nefropatia cukrzycowa: jak zapobiec chorobie nerek w cukrzycy?

Cukrzycowa choroba nerek (inaczej nefropatia cukrzycowa) jest jednym z częstszych i groźniejszych przewlekłych powikłań cukrzycy zaliczanych do mikroangiopatii. Na skutek niewyrównanej glikemii dojść może do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych w obrębie kłębuszków nerkowych oraz miąższu nerek, prowadząc do ich niewydolności.

Według Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (ang. International Diabetes Federation – IDF) aż u 40% osób chorych na cukrzycę może rozwinąć się przewlekła choroba nerek. Natomiast dane zbiorcze z 54 krajów pokazują, że ponad 80% przypadków schyłkowej niewydolności nerek jest spowodowanych cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym lub połączeniem obu tych czynników. Cukrzyca, nadciśnienie i niewydolność nerek są ze sobą ściśle powiązane. Cukrzyca typu 2 jest główną przyczyną niewydolności nerek, z kolei cukrzycowa choroba nerek zwiększa ryzyko zgonu z powodu powikłań sercowo-naczyniowych (1).

Jak diagnozowana jest nefropatia cukrzycowa?

O uszkodzeniu kłębuszków nerkowych świadczy obecność albumin w moczu (ten stan nosi nazwę albuminurii). Albuminy to białka pełniące funkcje transportowe oraz odpowiadające za utrzymanie ciśnienia wewnątrz naczyń włosowatych, zapobiegając tym samym powstawaniu obrzęków. W przypadku wykrycia albumin w moczu wdrażana jest farmakoterapia zmniejszająca aktywność układu renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), regulującego gospodarkę wodno-elektrolitową w organizmie. Układ RAA związany jest bezpośrednio z prawidłową pracą nerek. W komórkach okołokłębuszkowych powstaje renina, która uwalniana do krwiobiegu uruchamia kaskadę reakcji wpływających na ciśnienie tętnicze (2).

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) zaleca osobom chorym na cukrzycę regularne wykonywanie badań przesiewowych obejmujących:

• badanie ogólne moczu,
• ACR (wskaźnik albumina/kreatynina),
• poziom kreatyniny,
• GFR (glomerular filtration rate).

Wymienione wyżej parametry wskażą, czy nerki pracują prawidłowo.

Zaleca się powtarzanie takich badań co 12 miesięcy. Po raz pierwszy powinny one zostać wykonane bezpośrednio po rozpoznaniu cukrzycy typu 2 oraz najpóźniej po 5 latach od zdiagnozowania cukrzycy typu 1. Brak odpowiedniej diagnozy i wprowadzenia leczenia może ostatecznie doprowadzić do stadium schyłkowej niewydolności nerek, a w konsekwencji do leczenia dializami, bądź konieczności przeszczepu nerek (3, 4).

Jakie objawy mogą świadczyć o problemach nerek? 

Objawy nefropatii są niespecyficzne i pojawiają się zazwyczaj dopiero w zaawansowanym stadium uszkodzenia nerek. Charakterystyczne dla nasilenia niewydolności nerek mogą być:

• obrzęki,
• zmniejszenie ilości oddawanego moczu,
• nudności, wymioty,
• brak apetytu,
• świąd skóry,
• osłabienie,
• skurcze mięśni.

Czynniki zwiększające ryzyko nefropatii

Osoby chorujące na cukrzycę są w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju nefropatii. Ponadto prawdopodobieństwo rozwoju choroby nerek zwiększa się u pacjentów:

• palących papierosy
• nieprzestrzegających diety odpowiedniej w cukrzycy
• nadużywających soli
• nieaktywnych fizycznie
• mających nadwagę
• z chorobami serca
• mających dodatni wywiad rodzinny w kierunku nefropatii cukrzycowej
• przyjmujących niektóre leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (np. ibuprom, ketonal)

Utrzymanie prawidłowej glikemii, stężenia cholesterolu oraz ciśnienia krwi, a także modyfikacja wyżej wymienionych czynników może znacznie zmniejszyć ryzyko chorób nerek. Działania profilaktyczne takie jak regularne wykonywanie badań przesiewowych, prowadzenie zdrowego stylu życia i samokontroli mogą zapobiec występowaniu przewlekłych powikłań cukrzycy, w tym nefropatii (5).

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 8th edn. Brussels, Belgium: International Diabetes Federation, 2017.
2. Giuseppe et al. The role of renin-angiotensin-aldosterone system in the progression of chronic kidney disease Remuzzi. Kidney International. 2005; Volume 68: S57-S65.
3. 2019 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clin Diabet. 2019; 8(1): 1-95.
4. Kausik et al. Update on Diabetic Nephropathy: Core Curriculum 2018. Am J Kidney Dis. 2018; 71(6):
   884-895.
5. Retnakar R. et al. Risk Factors for Renal Dysfunction in Type 2 Diabetes. Diabetes. 2006; 55 (6): 1832-1839.

O autorze Marta Kuśnierczak

mgr

Lider Projektu

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Doktorantka w Katedrze i Klinice Onkologii UM. Zajmuje się poradnictwem żywieniowym pacjentów zmagających się z chorobami dietozależnymi oraz żywieniem w chorobach onkologicznych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u