Hiperglikemia – wszystko o przecukrzeniu organizmu

Hiperglikemia to podwyższony poziom glukozy we krwi. U osób zdrowych norma glikemii na czczo wynosi 70-99 mg/dl. U diabetyków o hiperglikemii mówi się przy nieco wyższych stężeniach glukozy.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) przyjmuje się, że wartości na czczo powinny mieścić się w przedziale 80-110 mg/dl, a glikemia 2 h po posiłku nie powinna przekraczać 140 mg/dl.

Co wpływa na podwyższenie cukru we krwi? Hiperglikemia: Jak jej zapobiegać?

Hiperglikemia jest to stan występujący u każdego diabetyka. W przypadku cukrzycy typu 1 wywołany jest niewystarczającym stężeniem insuliny, natomiast w cukrzycy typu 2 związany  jest z insulinoopornością i nieprawidłowym działaniem insuliny. Natomiast za nagły wzrost poziomu glukozy u osób chorujących na cukrzycę może odpowiadać wiele czynników. Poniżej wymieniono najważniejsze z nich:

• Błędy dietetyczne. Nieprawidłowo zbilansowany posiłek, nadmiar cukrów prostych, podjadanie pomiędzy posiłkami niezaplanowanych przekąsek, nieodpowiedni czas pomiędzy spożyciem posiłku a podaniem insuliny.
• Nieodpowiednie dawkowanie insuliny. Podanie zbyt małej dawki bądź jej pominięcie.
• Błędne przyjmowanie leków doustnych. Niestosowanie się do dawek przepisanych przez lekarza.
• Nagły, silny stres.
• Zbyt niski poziom aktywności fizycznej, bądź zbyt intensywny wysiłek (przy braku insuliny, dotyczy to szczególnie osób wymagających leczenia insuliną).
• Spożycie nawet niewielkiej ilości alkoholu zawierającego węglowodany (słodkie likiery, nalewki, piwo, słodkie wina, cydry). Z kolei nadużywanie alkoholu może być przyczyną cukrzycowej kwasicy ketonowej.
• Stan zapalny, infekcja.
• Przyjmowanie niektórych leków (np. leki sterydowe, niektóre leki przeciwdepresyjne lub przeciwpsychotyczne).
• Podawanie insuliny w przerosty (brak zmiany miejsc wkłucia).
• Przeterminowanie insuliny. Nieprawidłowe jej przechowywanie (np. zbyt wysoka temperatura) (1).

Hiperglikemia: objawy

Objawy charakterystyczne dla hiperglikemii to między innymi wzmożone pragnienia oraz uczucie suchości w jamie ustnej. Obserwuje się również:

• częstsze oddawanie moczu,
• zmianę rytmu oddawania moczu,
• nykturię, czyli konieczność oddawania moczu w nocy,
• wzmożoną senność,
• osłabienie koncentracji,
• bóle głowy oraz
• złe samopoczucie.

Pojawiają się objawy skórne takie jak świąd i pieczenie.
Mogą wystąpić objawy dotyczące jamy ustnej, takie jak np. zapalenie dziąseł czy paradontoza. Pojawia się także skłonność do infekcji bakteryjnych dróg moczowych. W przyszłości może również dojść do nieodwracalnych zaburzeń widzenia. Charakterystyczny jest także spadek masy ciała pomimo zwiększonego łaknienia.

Przewlekle pojawiające się stany hiperglikemii prowadzą do bardzo poważnych powikłań (2)!

Hiperglikemia: powikłania

Kwasica ketonowa w cukrzycy

Konsekwencją znacznego podwyższenia stężenia glukozy we krwi są ostre powikłania hiperglikemii, które mogą pojawić się nawet przy pojedynczych, sporadycznych epizodach hiperglikemii. Jednym z nich jest cukrzycowa kwasica ketonowa. Jest to stan bezpośredniego zagrożenie życia.

Może pojawić się u każdego chorego na cukrzycę, aczkolwiek znacznie częściej występuje u osób z cukrzycą typu 1 z bezwzględnym niedoborem insuliny. W przypadku utrzymujących się przez minimum kilka godzin wysokich wartości glikemii (> 250 mg/dl), powinno oznaczyć się ciała ketonowe w moczu lub we krwi. Stan kwasicy ketonowej utrzymujący się ponad 48 h może grozić nieodwracalnymi powikłaniami, takimi jak uszkodzenia komórek mięśnia sercowego czy układu nerwowego.

Najczęstszymi objawami cukrzycowej kwasicy ketonowej są bóle brzucha, wymioty, biegunka czy zaburzenia świadomości. Należy podkreślić, że jeśli pacjent rozwinął kwasicę ketonową, powinien bezwzględnie wezwać pomoc lub zgłosić się do szpitala w celu podjęcia odpowiedniego leczenia. 

Kwasica mleczanowa w cukrzycy

Kolejnym powikłaniem hiperglikemii może być kwasica mleczanowa, będącą wynikiem nagromadzenia kwasu mlekowego we krwi. Występuje znacznie rzadziej niż kwasica ketonowa, natomiast jest bardziej niebezpieczna.

U osób z cukrzycą, u których występują choroby nerek oraz wątroby dochodzi do zaburzenia eliminacji mleczanów stąd też ich podwyższony poziom we krwi. Przyczyną kwasicy mleczanowej może być także  leczenie biguanidami czyli lekami  będącymi pochodnymi biguanidu (fenforminy, buforminy). Najnowsze doniesienia wskazują natomiast na bezpieczeństwo stosowania metforminy.

W cukrzycy typu 1 kwasica mleczanowa może dotyczyć także osób z niewydolnością nerek spowodowaną nefropatią cukrzycową. W tym wypadku objawy nie są charakterystyczne natomiast pojawiają się nagle i zazwyczaj szybko postępują. Mogą pojawić się nudności, wymioty, biegunki, duszności, a nawet zaburzenia świadomości.

Leczenie kwasicy mleczanowej polega na zmniejszeniu nadmiernego wytwarzania kwasu mlekowego oraz na zwiększeniu wydalania mleczanów poprzez wymuszoną diurezę lub hemodializę. Pacjent wymaga natychmiastowej hospitalizacji.

Stan hiperglikemiczno-hipermolalny

Do stanu ostrego zalicza się również stan hiperglikemiczno-hipermolalny. Jest to zaburzenie metabolizmu glukozy oraz gospodarki elektrolitowej występujące w cukrzycy typu 2.

Dotyczy głównie osób w podeszłym wieku z chorobami współistniejącymi. W wyniku rosnącej hiperglikemii do wartości zwykle > 600 mg/dl dochodzi do wzrostu osmolalności osocza, bardzo dużego odwodnienia oraz zaburzeń świadomości. Główną przyczyną tego stanu są choroby towarzyszące takie jak np. różnego rodzaju infekcje, w wyniku których zapotrzebowanie na insulinę jest zwiększone.

Rozwojowi stanu hiperglikemiczno-hipermolalnego sprzyja także alkohol, leki diuretyczne oraz leki psychotropowe. Leczenie polega na uzupełnieniu płynów i elektrolitów, insulinoterapii oraz  likwidacji przyczyny czyli np. infekcji.

Efekt brzasku w cukrzycy

Na podwyższenie poziomu glukozy we krwi mogą wpłynąć także pewne hormony działające antagonistycznie do insuliny takie jak: kortyzol, adrenalina czy glukagon, uwalniane fizjologicznie w wysokich stężeniach w godzinach wczesnorannych, często podczas snu. Mówi się wtedy o tzw. efekcie brzasku. Należy zatem uwzględnić to przy planowaniu podawania insuliny.

Hiperglikemia a pompa insulinowa

Stan hiperglikemii może pojawić się również u pacjentów stosujących pompy insulinowe ze względu na problemy techniczne np. awaria pompy, uszkodzony lub zapowietrzony dren, złe miejsce założenia wkłucia, z którego insulina gorzej się wchłania, a także przenoszone wkłucie. Należy zatem pamiętać o prawidłowym korzystaniu z pompy oraz kontrolowaniu czy sprzęt działa prawidłowo (3).

Jak reagować w przypadku nagłego wzrostu glikemii?

W przypadku pacjentów leczonych insulinoterapią poziom cukru obniża się poprzez podanie korygującej dawki insuliny. Należy na bieżąco kontrolować poziom glikemii w szczególności przed i po kolejnym posiłku. Ważne w kontekście obniżenia glikemii jest także odpowiednie nawodnienie. Skuteczne będzie wypicie wody. Osoby z cukrzycą powinny pamiętać, aby zawsze mieć ze sobą insulinę oraz leki hipoglikemizujące.

Konsekwencje hiperglikemii mogą być bardzo niebezpieczne, dlatego ważne aby kontrolować glikemię i wdrożyć odpowiednie działania zabezpieczające przed wzrostem cukru we krwi.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Czupryniak L. (red). Diabetologia Kompendium. Wydawnictwo Termedia Poznań, 2014; 241-267.
2. Davies J.M, D’Alessio D.A, Fradkin J. Management of hyperglycaemia in type 2 diabetes, 2018. A consensus report by the American Diabetes Association (ADA) and the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Diabetologia 2018; 61(12) 2461–2498.
3. Sieradzki J. (red). Cukrzyca Tom 2. Wydawnictwo Via Medica.Warszawa, 2016; 808-835.
4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna 2018, tom 4, nr 1.

O autorze Marta Kuśnierczak

mgr

Lider Projektu

Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Doktorantka w Katedrze i Klinice Onkologii UM. Zajmuje się poradnictwem żywieniowym pacjentów zmagających się z chorobami dietozależnymi oraz żywieniem w chorobach onkologicznych.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u