Co jeść przed snem w cukrzycy? Podpowiadamy!
W cukrzycy nie ma jednej uniwersalnej diety dla każdego pacjenta. Wszystko zależy od indywidualnych preferencji i jego możliwości, od typu…
Hipoglikemia to niebezpieczne, ostre powikłanie cukrzycy, które rozpoznaje się przy obniżeniu stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od towarzyszących objawów klinicznych. Niedocukrzenie występuje najczęściej u osób chorujących na cukrzycę, ale osoba zdrowa może także doświadczyć tego stanu.
Ryzyko wystąpienia hipoglikemii zwłaszcza u osób z cukrzycą typu 1 leczonych insuliną jest bardzo wysokie. Czynniki ryzyka hipoglikemii związane są zarówno z typem cukrzycy, sposobem leczenia oraz świadomością pacjenta objawów towarzyszących. U osób z długim wywiadem cukrzycy lub współistniejącymi powikłaniami (np. neuropatią cukrzycową) odczuwanie objawów niedocukrzenia może być utrudnione.
Ze względu na stopień nasilenia wyróżnia się hipoglikemię: lekką, umiarkowana i ciężką. Istotne jest przede wszystkim trafne rozpoznanie objawów oraz szybka reakcja. Obraz kliniczny może być różnorodny, a na jego wpływ ma między innymi wiek pacjenta, sposób leczenia oraz choroby współistniejące.
Hipoglikemia: jak reagować w przypadku niedocukrzenia?
Hipoglikemia lekka: co robić?
Najczęstsze objawy w przypadku lekkiej hipoglikemii to uczucie głodu, drżenie rąk i nóg, niepokój, bladość skóry, wzmożona potliwość, mrowienie wokół ust oraz ból głowy. W takim wypadku pacjent z reguły może samodzielnie poradzić sobie w tej sytuacji.
Pierwszym krokiem jest zbadanie poziomu cukru we krwi. Jeżeli glukometr wskazuje na wartość pomiędzy 50-70 mg/dl należy niezwłocznie przyjąć glukozę w postaci płynu bądź tabletek (zawartość glukozy 10-20 g).
Rozwiązaniem będą także 2-3 kostki cukru lub słodki napój. W tym drugim wypadku należy jednak zwrócić uwagę na to, by nie był to napój typu “0” lub light nie zawierający cukru. Nie należy również spożywać, czekolady, czekoladowych cukierków oraz batonów. Zawarty w nich tłuszcz znacznie opóźnia wchłanianie się cukru (1).
Hipoglikemia umiarkowana: co robić?
Przy hipoglikemii umiarkowanej (wartość 30-50 mg/dl) dodatkowo może pojawić się splątanie, problemy z koncentracją, bełkotliwa mowa, uczucie lęku lub zaburzenia zachowania (np. zachowania agresywne). Pacjent często potrzebuje pomocy osób trzecich przy podaniu glukozy.
Hipoglikemia ciężka: co robić?
W ciężkiej hipoglikemii pacjent zazwyczaj traci przytomność jest zdezorientowany i zdecydowanie wymaga pomocy. Przede wszystkim taką osobę powinno ułożyć się w pozycji bezpiecznej. Nie należy na siłę podawać doustnie glukozy, gdyż grozi to zadławieniem. W takim przypadku podaje się podskórnie bądź domięśniowo glukagon, czyli hormon działający antagonistycznie do insuliny.
Należy pamiętać, że u pacjentów, u których trzustka nadal wydziela insulinę po podaniu glukagonu razem z uruchomieniem zapasów glukozy zostanie uwolniona również insulina, co stwarza ryzyko pogłębienia niedocukrzenia. Stąd też, nie podaje się glukagonu osobom leczonych za pomocą środków doustnych, u których trzustka nadal produkuje insulinę.
Bardzo ważna jest świadomość społeczeństwa jak pomóc osobie z ciężką hipoglikemią. Niejednokrotnie w przypadku epizodu hipoglikemii chorzy są myleni z osobami pod wpływem alkoholu ze względu na zaburzenia równowagi i mowy oraz zapach acetonu z jamy ustnej.
Zaleca się zatem, aby chorzy zawsze mieli przy sobie kartę diabetyka bądź opaskę na ręce informują o chorobie.
Nieświadoma hipoglikemia
Podstawą prewencji nieświadomych hipoglikemii jest regularna samokontrola.
Przykładem spadku glikemii którego pacjent nie jest świadomy może być zjawisko Somogyi nazywane również efektem nocnego odbicia. Mowa o porannej hiperglikemii poprzedzonej epizodem hipoglikemii. Dlatego w sytuacji występowania wysokich stężeń glukozy w godzinach porannych, warto w pierwszej kolejności wykonać pomiar glukozy o godzinie 3 w nocy, aby sprawdzić czy nie dochodzi wówczas do epizodu niedocukrzenia.
Takie zjawisko występuje, ponieważ w odpowiedzi na niskie stężenie glukozy dochodzi do wzrostu wydzielania hormonów takich jak adrenalina, kortyzol czy glukagon, których następstwem jest wzrost glikemii. Pacjent często nie jest świadomy tego co dzieje się podczas snu, natomiast po przebudzeniu może odczuwać ból głowy i zmęczenie. Charakterystyczne są również pojawiające się koszmary senne oraz nadmierna potliwość w nocy. W przypadku występowania porannych hiperglikemii zaleca się kontrolę glikemii w nocy.
Do czynników zwiększających ryzyko hipoglikemii zalicza się choroby towarzyszące takie jak: nefropatia, niewydolność wątroby, psychogenne zaburzenia odżywiania oraz zaburzenia wchłaniania występujące m.in w celiakii (2).
Przyczyny hipoglikemii. Jak zapobiegać spadkom cukru?
- Błędy dietetyczne. Pamiętaj, aby posiłek był odpowiednio zbilansowany. Nie pomijaj zaplanowanego posiłku.
- Nieodpowiednia dawka insuliny. Uważaj, aby nie podać zbyt dużej dawki insuliny. Ważne jest, aby insulina była wstrzykiwana w odpowiednie miejsce, z którego będzie prawidłowo wchłaniana. Pamiętaj aby zmieniać miejsce wkłucia i nie podawać insuliny w przerosty.
- Przerwanie posiłku po podaniu insuliny i jego niedokończenie. Pamiętaj, że jeśli podałeś sobie insulinę na konkretny posiłek, a nie chcesz go kończyć, aby zapobiec hipoglikemii zjedz coś w zamian, co zawiera podobną liczbę wymienników węglowodanowych.
- Nagły spadek masy ciała. Kontroluj czy Twoja masa ciała nie zmienia się.
- Alkohol. Uważaj na duże dawki alkoholu. Hipoglikemia może pojawić się nawet do 36 h po spożyciu alkoholu. Należy wtedy na bieżąco kontrolować glikemię. Ponadto w przypadku hipoglikemii podanie glukagonu nie przyniesie pożądanych efektów w związku z dużym obciążeniem wątroby metabolizmem alkoholu.
- Wysiłek fizyczny nieadekwatny do spożytego posiłku lub dawki insuliny. Zaplanuj wcześniej aktywność fizyczną tak, aby odpowiednio dobrać posiłek i obliczyć dawkę insuliny.
Badania kliniczne wskazują, że duża grupa pacjentów po epizodzie hipoglikemii dąży do wyższych wartości stężenia glukozy, niejednokrotnie doprowadzając do równie niebezpiecznej hiperglikemii (4).
Konsekwencje hipoglikemii
Hipoglikemia wiąże się z poważnymi konsekwencjami. Może doprowadzić do zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN), układu sercowo-naczyniowego oraz układu kostno-szkieletowego. Szczególnie groźne następstwa niesie za sobą u osób w podeszłym wieku. Podstawą prewencji występowania epizodów hipoglikemicznych jest profilaktyka.
Ważnym elementem jest również edukacja, zarówno pacjenta, jak i jego najbliższych w jaki sposób odpowiednio zareagować i udzielić pomocy.
Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!
Literatura
- Brijesh M. Somogyi Effect in a Patient of Type 2 Diabetes Mellitus. Journal of Diabetes and Metabolism 2015, 6:2 2155-6156
- Czupryniak L. (red). Diabetologia Kompendium. Wydawnictwo Termedia Poznań, 2014; 241-267.
- Sieradzki J. (red). Cukrzyca Tom 2. Wydawnictwo Via Medica.Warszawa, 2016; 808-835.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna 2019, tom 4, nr 1.
O autorze
mgr
Lider Projektu
Absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Doktorantka w Katedrze i Klinice Onkologii UM. Zajmuje się poradnictwem żywieniowym pacjentów zmagających się z chorobami dietozależnymi oraz żywieniem w chorobach onkologicznych.
