Podczas badań krwi zleconych przez lekarza często wymagane jest sprawdzenie stężenia cholesterolu. W wynikach badania lipidogramu standardowo można znaleźć oznaczenie cholesterolu całkowitego, HDL, LDL i trójglicerydów. Występuje tam również inny parametr: nie-HDL cholesterol. Zastanawiacie się… “cholesterol nie-hdl co to znaczy”? To parametr, który umożliwia oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego. Dlaczego ten wskaźnik jest ważny? Jaka jest jego norma? Na te pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Cholesterol nie-HDL – co to jest?
Czym właściwie jest cholesterol nie-HDL? Cholesterol nie-HDL co to znaczy? Cholesterol jest substancją lipidową z grupy steroli, która występuje w każdej naszej komórce. Jego fizjologiczną rolą w organizmie jest:
- budowanie błon komórkowych,
- budowanie osłonek mielinowych nerwów,
- udział w syntezie hormonów steroidowych.
We krwi oznaczany jest cholesterol całkowity, na który składa się cholesterol HDL i cholesterol LDL. Do niedawna w lipidogramie krwi oznaczane były następujące parametry:
- cholesterol całkowity,
- cholesterol HDL,
- trójglicerydy,
- cholesterol LDL obliczany na podstawie specjalnego wzoru, na podstawie wyników pozostałych parametrów lipidogramu.
Okazuje się, że sam pomiar poziomu LDL jako wskaźnika aterogennego (miażdżycowego) jest niewystarczający. Cholesterol nie-HDL określa więc wszystkie postacie cholesterolu poza HDL, czyli wszystkie lipoproteiny aterogenne biorące udział w procesie miażdżycowym, które mogą odkładać się w blaszce miażdżycowej.
Nie-HDL cholesterol jest parametrem, który wylicza się z różnicy stężeń cholesterolu (TC) całkowitego i HDL:
nie HDL = TC – HDL
Według badań jest on ważnym wskaźnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza u osób, których poziom LDL jest w normie. Cholesterol nie-HDL jest znacznie lepszym wskaźnikiem niż cholesterol LDL. Ponadto obliczenie cholesterolu nie-HDL możliwe jest u pacjentów z bardzo wysokim poziomem trójglicerydów, u których nie da się obliczyć stężenia cholesterolu LDL.
Istotne jest, aby poziom cholesterolu nie-HDL nie był zbyt wysoki, gdyż może to mieć poważne skutki dla naszego zdrowia. Nadmiar cholesterolu jest transportowany do wątroby, skąd jest usuwany. Dzięki temu organizm jest chroniony przed chorobami serca.
Cholesterol nie-HDL – norma
Oznaczenie poziomu cholesterolu nie-HDL jest wskazane przy wykonywaniu każdego rutynowego lipidogramu. W szczególności u osób z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych (w tym u osób z cukrzycą) i podwyższonym parametrem LDL oraz z wysoką hipertrójglicerydemią. Badanie to wykonuje się także w celu monitorowania efektów leczenia hiperlipidemii. Osoby z cukrzycą powinny je wykonywać regularnie, minimum raz na rok.
Niestety, brak jest jednego zakresu wartości referencyjnych dla cholesterolu nie-HDL i nie są określone stałe dla nie-HDL normy.
Wyniki badania interpretowane są na podstawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta i przynależności do poszczególnych grup ryzyka sercowo-naczyniowego. Wśród branych pod uwagę czynników przy analizie wyników wymienia się:
- wiek powyżej 40 lat u mężczyzn,
- wiek 50 lat u kobiet,
- cukrzycę,
- nadciśnienie tętnicze,
- palenie papierosów,
- rodzinne obciążenie chorobami sercowo-naczyniowymi,
- niski poziom cholesterolu HDL.
Cholesterol nie-HDL normy dla dorosłych po uwzględnieniu grup ryzyka wynoszą:
- dla osób zdrowych i nieobciążonych rodzinną dyslipidemią (osoby o niskim ryzyku choroby niedokrwiennej serca): <145 mg/dl (3,8 mmol/l);
- dla osób obciążonych jednym poważnym czynnikiem ryzyka (cukrzyca typu 1 lub typu 2 bez dodatkowego uszkodzenia narządów, ciężkie nadciśnienie tętnicze, rodzinna dyslipidemia, umiarkowane stadium przewlekłej niewydolności nerek (również przewlekłe powikłanie cukrzycy!), duże ryzyko zgonu z powodu choroby sercowo-naczyniowej): <130 mg/dl (3,3 mmol/l);
- dla osób z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową, cukrzycą 1 lub 2 typu z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka lub uszkodzeniem narządowym (np. mikroalbuminuria), ciężką przewlekłą chorobą nerek, bardzo dużym ryzykiem z powodu choroby sercowo naczyniowej: <100 mg/dl (2,6 mmol/l).
Indywidualne docelowe stężenie zawsze powinien ocenić lekarz.
Jeśli więc zastanawiacie się, czy:
- cholesterol nie-HDL 160,
- cholesterol nie-HDL 170,
- cholesterol nie-HDL 180
są prawidłowe i czy należy się nimi martwić, odpowiadamy, że koniecznie należy skonsultować je z lekarzem i wykonać dodatkowe badania w celu postawienia ostatecznej diagnozy. Optymalne stężenie nie-HDL cholesterolu zawsze powinno analizować się wraz z pozostałymi wskaźnikami lipidogramu i powinno być o 30 mg/dl wyższe niż odpowiadający mu poziom cholesterolu LDL.
Należy także pamiętać, że jego stężenie, podobnie jak frakcji LDL, może ulec tymczasowemu obniżeniu w efekcie przebycia:
- ostrej infekcji,
- zawału,
- urazu.
Cholesterol nie-HDL przelicznik
Jeśli w badaniu lipidogramu z jakiegoś powodu nie został oznaczony cholesterol nie-HDL, można go wyliczyć samodzielnie.
W celu jego obliczenia należy oznaczyć stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu HDL. Na podstawie tych parametrów wylicza się parametr nie-HDL.
Jak samodzielnie wyliczyć cholesterol nie-HDL? To bardzo proste:
NIE-HDL = CHOLESTEROL CAŁKOWITY – CHOLESTEROL HDL
Zbyt niski cholesterol nie-HDL
Niskie stężenie nie-HDL cholesterolu, podobnie jak LDL-cholesterolu, nie jest zazwyczaj powodem do niepokoju i nie podlega monitorowaniu.
Zbyt niski poziom cholesterolu nie-HDL może być objawem niektórych chorób, takich jak:
- nadczynność tarczycy,
- marskość wątroby.
Pojawia się również w przypadku niedożywienia i jako efekt stosowania diet w postaci głodówek wraz z anemią. Może także wystąpić przy:
- infekcji,
- sepsie,
- zawale serca
- dziedzicznym niedoborze lipoprotein.
Zbyt niski cholesterol może przyczynić się także do osłabienia odporności i zwiększenia ryzyka zachorowania na różnego typy infekcji.
Pomimo że zbyt wysoki cholesterol nie-HDL jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia, jego zbyt niskie stężenie także może mieć swoje negatywne efekty. Dlatego poziom cholesterolu nie-HDL warto utrzymywać w zakresie normy.
Zbyt wysoki cholesterol nie-HDL
Przekroczony poziom cholesterolu nie-HDL w określonej grupie ryzyka wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.
Jeśli w lipidogramie stwierdzone zostanie nie-HDL podwyższone, wówczas lekarz może zalecić konieczność modyfikacji stylu życia, a także wdrożenie farmakoterapii celem unormalizowania poziomu cholesterolu.
Schorzenia będące przyczyną podwyższenia tego parametru to:
- hipercholesterolemia rodzinna i wielogenowa,
- niedoczynność tarczycy,
- zespół nerczycowy,
- przewlekła niewydolność nerek,
- choroby wątroby przebiegające z cholestazą,
- niektóre leki (np. glikokortykosteroidy),
- leki stosowane w leczeniu zakażenia wirusem HIV.
Zbyt wysoki cholesterol nie-HDL może występować także w ciąży, a normalizacja jego poziomu następuje do 6 tygodni po porodzie.
Jak obniżyć cholesterol nie-HDL?
Wynik cholesterolu nie-HDL uzależniony jest od poziomu cholesterolu całkowitego oraz HDL. W celu obniżenia tego parametru należy przede wszystkim dążyć do obniżenia stężenia tego pierwszego. Poza czynnikami, na które nie mamy wpływu, w celu obniżenia poziomu cholesterolu nie-HDL możemy zmienić styl życia.
Istnieje pięć czynników, które w znaczący sposób mogą zredukować zbyt wysoki poziom cholesterolu całkowitego:
- zbilansowana dieta — głównie oparta o dobre źródła tłuszczów — w tym celu sprawdzi się dieta cukrzycowa,
- regularna aktywność fizyczna — już umiarkowana aktywność (nawet spacer!) pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu, tak samo, jak poziomu cukru we krwi
- prawidłowa masa ciała — otyłość służy insulinooporności, a ta może podwyższać poziom cholesterolu,
- rzucenie palenia,
- redukcja stresu.
Dopiero gdy zmiana stylu życia nie wpływa na zmniejszenie wysokości cholesterolu, lekarz może zlecić przyjmowanie leków, które w tym pomogą. Nie należy przyjmować ich na własną rękę, gdyż może to tylko zaszkodzić. Lekarz powinien wybrać odpowiedni dla nas preparat, który wspomoże obniżenie poziom cholesterolu.
Jak wygląda badanie na poziom cholesterolu nie-HDL?
Lipidogram jest zwykle wykonywany z krwi pobranej z żyły łokciowej lub rzadziej z opuszki palca.
- Krew należy pobierać, gdy pacjent jest na czczo, 10-12 godzin po ostatnim posiłku.
- Przed wykonaniem badania pacjent może pić jedynie wodę.
- Czasem zdarza się, że lekarz zleca wykonanie badania po posiłku.
Należy pamiętać, że poziom cholesterolu nie-HDL jest wskaźnikiem wyliczanym z oznaczeń stężeń cholesterolu całkowitego oraz HDL. Dlatego też lipidogram powinien być wykonywany u osób relatywnie zdrowych, ponieważ infekcje, urazy czy zawał serca powodują zaburzenie wyników.
