Poziom cukru we krwi, inaczej poziom glukozy we krwi, to parametr opisujący ilość glukozy znajdującej się w osoczu krwi żylnej człowieka. Norma cukru we krwi jest wyznacznikiem prawidłowej gospodarki węglowodanowej organizmu. Jego wartości zależą od wielu czynników: wieku, współistniejących chorób, pory dnia, diety i aktywności fizycznej poprzedzającej badanie.
Jaki poziom cukru we krwi jest niebezpieczny dla życia? Jak zmieniały się normy cukru we krwi? Ile wynosi rekordowy poziom cukru we krwi? Tego dowiecie się z tego artykułu.
Normy cukru we krwi
Normy cukru we krwi zostały ustalone przez specjalistów z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego na podstawie wieloletnich badań i obserwacji klinicznych. Od wielu lat obowiązujące normy prawidłowego poziomu glukozy we krwi PTD (1) znajdują się w wytycznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę. Te dane co roku są przez Towarzystwo aktualizowane.
Oznaczanie stężenia glukozy we krwi ma znaczenie nie tylko u osób z podejrzeniem cukrzycy, ale również ludzi zdrowych. Często bowiem nawet u ludzi zdrowych pojawia się niebezpieczny poziom cukru, który sygnalizuje nieprawidłowości w organizmie.
Jakie badanie na poziom cukru wykonać?
- Przy podejrzeniu cukrzycy typu 1 wykonuje się badanie glukozy na czczo,
- Przy podejrzeniu cukrzycy typu 2 najczęściej wykonuje się test doustnego obciążenia glukozą, tzw. krzywą cukrową,
- W celu wykrycia cukrzycy ciążowej w pierwszym trymestrze ciąży wykonuje się badanie glukozy na czczo, a pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży – badanie krzywej cukrowej.
Jaka jest norma cukru we krwi na czczo?
Najczęściej wykonywanym, podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie poziomu cukru na czczo.
Norma cukru we krwi dla osób dorosłych wynosi:
- na czczo: 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l),
- po posiłku (dwie godziny): poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).
Prawidłowy cukier na czczo, oznaczony z krwi żylnej powinien mieścić się w zakresie 70-99 mg/dl. Cukier oznacza się jednak także w badaniu krzywej cukrowej, po posiłku albo glukometrem z kropli krwi pobranej z palca.
Warto zapamiętać, że prawidłowa glikemia na czczo jest dwucyfrowa, czyli nie powinna przekraczać 99 mg/dl. Oznacza to, że np. cukier 120 na czczo będzie oznaczał konieczność dalszych badań i pradopodobny stan przedcukrzycowy.
Normy cukru we krwi nie od zawsze były na takim poziomie. Jak zmieniały się normy cukru we krwi? Jeszcze 20 lat temu normy glukozy były wyższe. Norma na czczo wynosiła 120 mg/dl, a nie tak jak obecnie 99 mg/dl. Była aż o 20 mg wyższa niż obecnie. Wraz z rozwojem technologii medycznej udało się opracować nowy, dokładniejszy sposób pomiaru, a ta nowa metoda wymusiła konieczność aktualizacji światowych norm cukru we krwi.
Niebezpieczny poziom cukru – ile wynosi?
Jaki poziom cukru jest niebezpieczny dla życia? Jakie wartości cukru są poza normą?
- 70-99 mg/dl – prawidłowy poziom cukru na czczo
- 100-125 mg/dl – zaburzenia tolerancji glukozy (stan przedcukrzycowy)
- > 126 mg/dl – cukrzyca
Każdy wynik wychodzący poza przyjętą normę jest uznawany za niebezpieczny dla życia i zdrowia. Oznacza to, że już przy cukrze powyżej 100 mg/dl powinniśmy dla bezpieczeństwa zasięgnąć opinii lekarza.
O niebezpiecznym poziomie cukru poza normą zawsze mówimy jedynie u osób z cukrzycą, stanem przedcukrzycowym lub insulinoopornością. U osoby zdrowej wyniki powyżej 140 mg/dl po zjedzonym posiłku nie występują — cukier wykraczający poza tą wartość jest uznawany za anomalię. Niezależnie od posiłku czy aktywności fizycznej.
Dla pacjentów z cukrzycą natomiast niebezpieczny może być zarówno bardzo niski poziom cukru (hipoglikemia), jak i bardzo wysoki poziom cukru we krwi (hiperglikemia).
Niebezpieczny poziom cukru – bardzo niski poziom cukru we krwi
Hipoglikemię rozpoznaje się, gdy stężenie glukozy spadnie poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), jednak jej pierwsze często objawy pojawiają się dopiero, gdy wartość ta spadnie poniżej 54 mg/dl (3,0 mmol/l).
Bardzo niski poziom cukru we krwi (ciężka hipoglikemia (<54 mg/dl)) prowadzi do śpiączki hipoglikemicznej, która jest stanem zagrażającym życiu i wymagającym natychmiastowej hospitalizacji.
Niebezpieczny poziom cukru dla zdrowia, a nawet życia następuje wówczas, gdy pojawiają się neurologiczne objawy hipoglikemii:
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia orientacji,
- utrata świadomości.
Nie sposób jednak wskazać, przy jak niskiej glikemii się one pojawiają, ponieważ jest to kwestia indywidualna. Objawy neurologiczne niedocukrzenia u jednej osoby mogą pojawić się już przy wartości cukru 50 mg/dl; u innej dopiero przy glikemii 25 mg/dl.
Niebezpieczny poziom cukru – bardzo wysoki poziom cukru we krwi
Zbyt wysoki poziom cukru we krwi określany jest mianem hiperglikemii. Dochodzi do niej najczęściej na skutek nieprawidłowego leczenia cukrzycy (lub całkowitego zaniechania leczenia), błędów dietetycznych lub w wyniku nadużywania alkoholu przez osobę chorą. Długo utrzymujące się stężenie glukozy powyżej normy prowadzi do stopniowego uszkodzenia narządów wewnętrznych, nerwów i naczyń krwionośnych, a tym samym jest przyczyną powikłań groźnych dla zdrowia i życia.
Utrzymujący się przez dłuższy czas za wysoki poziom cukru może doprowadzić w ostateczności także do śpiączki cukrzycowej, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Najczęściej pojawia się w przypadku wzrostu glukozy powyżej 400 mg/dL.
Normy cukru u dzieci
Normy cukru we krwi są takie same dla dzieci, jak i dla dorosłych. Przy czym w przypadku dzieci, u których występuje podejrzenie cukrzycy typu 1., bada się wyłącznie poziom glukozy na czczo.
Cukier powinien mieścić się w zakresie 70-99 mg/dl.
Po posiłku nie powinien natomiast przekraczać 140 mg/dl.
Normy cukru u dorosłych
Bez względu na wiek i płeć norma cukru we krwi jest taka sama u dorosłych oraz u dzieci.
To oznacza, że:
- prawidłowy cukier we krwi u 10-latka,
- prawidłowy cukier we krwi u 40-latka,
- prawidłowy cukier we krwi u 70-latka
wynosi 70-99 mg/dl.
Szacuje się, że u około 40 proc. osób powyżej 65. roku życia występują zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Wraz z wiekiem wzrasta oporność tkanek na działanie insuliny, jak również zmniejsza się jej wydzielanie.
Należy także wziąć pod uwagę, że u wielu osób po 50. roku życia zmniejsza się ilość aktywności fizycznej. Tryb życia u osób w tym wieku staje się bardziej osiadły, a to może mieć bezpośredni wpływ na poziom glukozy we krwi.
Jedynie u kobiet w ciąży norma dla glikemii na czczo wynosi <92 mg/dl, co stanowi odmianę dla ogólnie przyjętych wytycznych.
Rekordowy poziom cukru we krwi
U osób z cukrzycą typu 2 poziom cukru we krwi może gwałtownie wzrosnąć, gdy insulina jest ledwo obecna lub mało skuteczna. Jednak w związku z tym, że trzustka zazwyczaj wydziela przynajmniej niewielkie ilości insuliny, nie dochodzi do masowego tworzenia się ciał ketonowych, jak to ma miejsce w przypadku kwasicy ketonowej (która pojawia się głównie w cukrzycy typu 1).
W przypadku cukrzycy typu 2 powikłaniem nieleczonej hiperglikemii może być nieketonowa śpiączka hiperosmolarna. Przy bardzo wysokich poziomach cukru we krwi przekraczających zwykle 1000 mg/dl (55 mmol/l) nerki wydalają zbyt duże ilości wody, co prowadzi do odwodnienia organizmu.
Typowe objawy zespołu hiperglikemiczno-hiperosmolarnego to:
- silne pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- zaburzenia widzenia,
- skurcze łydek,
- zmęczenie,
- tachykardia,
- niskie ciśnienie krwi,
- zawroty głowy,
- napady omdlenia,
- skurcze.
Bez środków zaradczych może dojść do śpiączki hiperosmolarnej. Szczególnie zagrożone są osoby starsze z cukrzycą typu 2. W razie wątpliwości należy natychmiast wezwać pomoc lekarską, dzwoniąc pod numer alarmowy 112.
Normy cukru – podsumowanie
Prawidłowy poziom cukru w organizmie to stan, do którego każdy z nas powinien dążyć. Niestety u osób, u których gospodarka węglowodanowa jest zaburzona, pojawia się czasami niebezpieczny poziom cukru, który może doprowadzić do wielu niebezpiecznych powikłań i jest bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia.
