Kwasica ketonowa – objawy, przyczyny, leczenie

Czym jest kwasica ketonowa i jak ją rozpoznać? Jakie są objawy kwasicy ketonowej, co ją powoduje i jak leczyć? Chcesz poznać odpowiedzi na te pytania? Sprawdź nasz artykuł!

Kwasica ketonowa – co to?

Kwasica ketonowa to stan metaboliczny spowodowany niekontrolowaną produkcją ciał ketonowych, które powodują kwasicę metaboliczną. Podczas gdy ketoza odnosi się do wzrostu ketonów we krwi, kwasica ketonowa jest specyficznym stanem patologicznym, który powoduje zmiany pH krwi i wymaga interwencji medycznej.

Kwasica ketonowa należny do ostrych powikłań cukrzycy. Powstaje ona w wyniku niedoboru insuliny w organizmie. Deficytowi insuliny towarzyszy zazwyczaj wzrost wydzielania hormonów podnoszących poziom glikemii (glukagon, adrenalina, hormon wzrostu).

Niesprzyjające warunki do zużycia glukozy w tkankach doprowadzają do rozkładu białek i tłuszczów. W następstwie produkowane są substancje ketonowe, których występowanie we krwi sprzyja rozwojowi kwasicy. Kwasica ketonowa może wystąpić zarówno u osób nieświadomych choroby, jak i u pacjentów chorujących na cukrzycę od wielu lat.

Kwasica ketonowa: Przyczyny 

Kwasica ketonowa może wystąpić w przebiegu każdego typu cukrzycy. Przyczyną jest nagły i znaczący niedobór insuliny w organizmie. Do czynników, które mogą się do tego przyczynić, należą:

• przerwanie leczenia lub błędy w stosowanym leczeniu
• zbyt późne rozpoznanie cukrzycy
• ostre stany zapalne (np. zakażenia oraz infekcje wirusowe)
• ciąża
• nadużywanie alkoholu.

Ryzyko kwasicy ketonowej w terapii za pomocą osobistej pompy insulinowej

Błędy w terapii pompą insulinową związane są z dużym ryzykiem wystąpienia kwasicy ketonowej. Wlew podstawowy podawany jest na bieżąco i pacjent pozbawiony jest tkankowego depozytu (zapasu) insuliny. Brak podawania insuliny. np. w wyniku awarii pompy, może doprowadzić w ciągu kilku godzin do powstania kwasicy ketonowej. Przyczynami takiego stanu mogą być:

• niedrożne wkłucie,
• nieprawidłowo założone wkłucie,
• brak właściwego mocowania drenu do zbiornika z insuliną,
• brak insuliny w zbiorniku pompy,
• uszkodzenie pompy insulinowej.

Kwasica ketonowa: Objawy

Kwasicy ketonowej mogą towarzyszyć bardzo różnorodne objawy. W dużej mierze zależą one od wieku pacjenta, czasu trwania choroby, obecności powikłań cukrzycowych oraz od tempa narastania zaburzeń metabolicznych. Zwykle kwasicy ketonowej towarzyszą:

• nadmierne pragnienie,
• suchość w jamie ustnej,
• częste oddawanie zwiększonej ilości moczu,
• osłabienie,
• senność,
• zawroty i ból głowy,
• nudności i wymioty,
• bóle brzucha,
• bóle w klatce piersiowej.

Wraz z pogorszeniem się stanu zdrowia pacjenta dodatkowo pojawiają się objawy ze strony przewodu pokarmowego takie jak: bóle brzucha, nudności i wymioty. Ponadto kwasicy ketonowej może towarzyszyć przyspieszenie oddechu oraz zapach acetonu z ust (1).

Może także dojść do zaburzeń świadomości, a nawet do śpiączki.

Rozpoznanie kwasicy ketonowej

Rozpoznanie kwasicy ketonowej ustala lekarz na podstawie wyników badań laboratoryjnych i objawów zgłaszanych przez pacjenta. Kwasicy ketonowej towarzyszy najczęściej wysoki poziom glukozy we krwi. Utrzymujące się glikemie > 250 mg/dl powinny skłonić osobę z cukrzycą do oznaczenia ciał ketonowych w moczu lub krwi. Inne parametry świadczące  kwasicy ketonowej:

• pH krwi < 7,3
• stężenie wodorowęglanów w surowicy > 15 mmol/l
• luka anionowa Na⁺(mmol/l) – [Cl^– (mmol/l) + HCO3^– (mmol/l)] >12.

Większość laboratoriów, przy ocenie gazometrii krwi tętniczej, rutynowo oznacza pomiar stężenia jonów sodowych, potasowych i chlorkowych oraz wylicza poziom wodorowęglanów. Takie badania przeprowadzane są zwykle w warunkach szpitalnych.

Leczenie kwasicy ketonowej

Leczenie kwasicy ketonowej zwykle jest prowadzone w warunkach szpitalnych. Celem leczenia kwasicy ketonowej jest nawodnienie pacjenta, zmniejszenie stężenia glikemii oraz wyrównanie zaburzeń elektrolitowych.

Kwasica ketonowa wymaga dożylnego przetoczenia dużej ilości płynów oraz zmniejszenia poziomu glukozy we krwi, przy użyciu insulinoterapii. Trzeba także pamiętać o wyrównaniu niedoboru potasu oraz (w razie gdy pH krwi tętniczej jest niższe niż 6,9) podaniu wodorowęglanu sodu w celu wyrównania kwasicy.

Przy  ciężkiej kwasicy ketonowej zastosowanie heparyny drobnocząsteczkowej ma za zadanie zapobiec zakrzepom. Bardzo istotne jest także poszukiwanie czynnika, który wywołał kwasicę ketonową i rozpoczęcie adekwatnego leczenia (np. leczenie antybiotykami w przypadku zakażenia bakteryjnego, odpowiednia edukacja w razie błędnego stosowania insuliny itd.).

Leczenie kwasicy ketonowej wymaga stałego monitorowania stanu pacjenta:

• kontrolowania glikemii,
• poziomu ketonów,
• ciśnienia tętniczego,
• oddechu,
• czynności serca,
• stanu świadomości,
• bilansu płynów,
• poziomu potasu,
• poziomu sodu,
• gazometrii krwi tętniczej oraz
• temperatury ciała.

Należy pamiętać, by nie mylić diety ketogenicznej (bogata w tłuszcze, eliminacja węglowodanów) i ketozy odżywczej (wzrost stężenia ciał ketonowych we krwi > 0,5 mmol/L, z jednoczesnym niskim i stabilnym poziomem insuliny i glukozy we krwi) z cukrzycową kwasicą ketonową, będącą niebezpiecznym powikłaniem cukrzycy.

Powikłania kwasicy ketonowej

W przypadku stwierdzenia kwasicy ketonowej jak najszybciej należy rozpocząć odpowiednie postępowanie terapeutyczne. Nieleczona lub nieprawidłowo leczona kwasicy ketonowa może być przyczyną śpiączki a w nielicznych przypadkach (0,2-2%) może doprowadzić nawet do zgonu pacjenta. Do innych powikłań kwasicy ketonowej należą:

• wstrząs hipowolemiczny
• ostra niewydolność nerek
• obrzęk mózgu (częściej występuje u dzieci) (3).

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Gawrecki A, Zozulińska-Ziółkiewicz D, Wierusz-Wysocka B. Praktyczne wskazówki w leczeniu cukrzycy u osób dorosłych za pomocą osobistej pompy insulinowej. Gdańsk: Via Medica, 2011.
2. Thurm U, Gehr B. Osobiste pompy insulinowe i ciągłe monitorowanie glikemii. Poznań: Termedica, 2014.
3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna. 2018; 4(1):1-92.

O autorze Anita Rogowicz-Frontczak

dr n. med.

Diabetolog, endokrynolog, specjalista chorób wewnętrznych. Adiunkt w Klinice Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji naukowych w dziedzinie diabetologii i endokrynologii.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u