Zmiany skórne w cukrzycy

Suchość skóry, wolniejsze gojenie się ran czy zwiększona podatność na infekcje, to tylko niektóre przypadłości, z jakimi spotykają się pacjenci z cukrzycą. Choroba ta może prowadzić do różnorodnych problemów skórnych. Sprawdź, na co jeszcze narażeni są diabetycy.

Zmiany skórne w cukrzycy — kiedy i dlaczego do nich dochodzi?

Nadmiar glukozy we krwi diabetyka prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych oraz zmian zwyrodnieniowych w żyłach, wskutek czego tętnice chorego stają się zwężone i pozrastane. Krew nie dostarcza komórkom niezbędnych substancji odżywczych, zatem niedożywiona jest również skóra.

Naskórek staje się przesuszony i bardziej podatny na urazy mechaniczne, promieniowanie ultrafioletowe oraz skrajne temperatury. Początkowo może pojawić się świąd, plamy oraz wykwity. W wielu przypadkach to właśnie swędzenie skóry wyprzedza rozpoznanie cukrzycy. Choroba wpływa także na pracę układów nerwowego i naczyniowego, co objawia się zmniejszoną potliwością. Zaburzenie pracy gruczołów potowych powoduje natomiast, że skóra staje się bardziej narażona na otarcia. Krew osób chorych na cukrzycę stanowi także pożywkę dla drobnoustrojów (wirusów, bakterii i grzybów), dlatego diabetycy częściej oskarżają się na występowanie infekcji — zwłaszcza w okolicach intymnych.

Świąd skóry w przebiegu cukrzycy

Świąd to dolegliwość, która często łączy się z cukrzycą i ułatwia jej zdiagnozowanie. Początkowe objawy są zazwyczaj łagodne i nie skłaniają do wizyty u lekarza.

Chory odczuwa wprawdzie swędzenie i chęć pocierania skóry, niemniej może wiązać to z reakcją alergiczną. Jeśli jednak zmiany skórne utrzymują się przez ponad tydzień i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, należy udać się do lekarza. Nieleczony świąd prowadzi bowiem do kaleczenia skóry i powstawania trudno gojących się ran, które są podatne na przypadkowe zainfekowane.

Uporczywy świąd może dotyczyć zarówno fragmentu skóry, jak i całego ciała. Swędząca skóra na całym ciele świadczy zazwyczaj o zaawansowanej nefropatii cukrzycowej, czyli uszkodzeniu nerek. Wysoki poziom mocznika we krwi, tzw. mocznica, objawia się wówczas uogólnionym świądem. W przypadku swędzenia obejmującego mniejsze obszary ciała winne są zazwyczaj infekcje grzybicze.

Zakażenia grzybicze w cukrzycy

U osób chorych na cukrzycę występuje zwiększone ryzyko zakażeń, których przebieg jest zależny od wielu czynników:

• wieku chorego,
• predyspozycji genetycznych,
• czasu trwania choroby,
• obecności chorób współistniejących czy
• narządu objętego procesem zapalnym.

Praktyka medyczna pokazuje, że ryzyko infekcji skórnych zwiększa się u pacjentów ze źle wyrównaną cukrzycą. Głównymi czynnikami predysponującymi do zakażeń są: hiperglikemia, miejscowe zaburzenia ukrwienia czy neuropatia zaburzająca czucie. Leczenie zakażeń wymaga wdrożenia wielokierunkowych działań ze szczególnym uwzględnieniem leczenia przyczynowego, wyrównania metabolicznego oraz leczenia objawów.

Częste wstrzyknięcia insuliny oraz konieczność pobierania krwi w celach diagnostycznych również zwiększają ryzyko infekcji. Wśród najczęstszych postaci infekcji skóry u pacjentów chorych na cukrzycę wyróżnia się:

• zakażenia bakteryjne wywołane przez gronkowca złocistego,
• zakażenie spowodowane mieszaną florą bakteryjną gronkowcowe-paciorkowcową,
• zakażenia grzybicze,
• zespół stopy cukrzycowej,
• łupież rumieniowaty.

Aby zmniejszyć ryzyko występowania infekcji, chorzy powinni zachować szczególne zasady higieny — w szczególności higieny stóp. Ważne jest nie tylko utrzymanie czystości, ale także obcinanie paznokci, usuwanie martwego naskórka czy prawidłowy dobór obuwia.

W przypadku pojawienia się jakiejkolwiek zmiany chorobowej na skórze bądź paznokciach należy szybko skontaktować się z lekarzem, który wdroży postępowanie zmniejszające ryzyko wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej, która jest jedną z najgroźniejszych postaci zakażeń występujących w przebiegu cukrzycy.

Zakażenia bakteryjne w cukrzycy i infekcje skórne

Zakażenia układu moczowo-płciowego to jedne z najczęstszych przypadłości, które dotykają osoby chore na cukrzycę. Infekcje występują zazwyczaj pod postacią ostrego zapalenia dolnego i górnego odcinka układu moczowego oraz zapalenia nerek. Chory odczuwa dolegliwości bólowe podczas oddawania moczu, a także bóle w podbrzuszu i okolicy lędźwiowej. Pojawiają się także stan podgorączkowy i gorączka. Najczęstszymi przyczynami zakażeń są:

• zaawansowane wiek,
• długotrwały proces chorobowy,
• neuropatia cukrzycowa,
• nietrzymanie moczu u kobiet,
• przerost prostaty.

Nieleczone zakażenie układu moczowego może skutkować powstaniem ropnia okołonerkowego, ropnego zapalenia nerek, a nawet posocznicy. Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia infekcji jest cukromocz spowodowany działaniem grzybów drożdżakoidalnych. Hiperglikemii sprzyjają również zakażenia zewnętrznych narządów płciowych. Tego typu zakażenia znacznie zwiększają wystąpienie niewydolności nerek i wymagają szybkiej interwencji medycznej.

Zakażenia układu oddechowego w przebiegu cukrzycy

Infekcje mogą dotyczyć także układu oddechowego. Ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc czy zapalenie ucha środkowego, są zazwyczaj wywołane infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi. Najczęstszą przyczyną jest wówczas niewyrównanie metaboliczne cukrzycy. Chorzy są bardziej podatni na występowanie ropni czy wysiękowego zapalenia opłucnej.

Badania wykazują, że u diabetyków występuje zwiększone ryzyko zachorowania na gruźlicę po ciężkim przebiegu. Jeżeli zaś chodzi o zakażenia wirusowe, na szczególną uwagę zasługują infekcje wywołane wirusami grypy, które mogą prowadzić do bardzo poważnych powikłań w postaci zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, a w ostateczności — zgonu.

Zakażenia w obrębie narządu wzroku w przebiegu cukrzycy

Innym typem zakażeń są infekcje w obrębie narządu wzroku, a w szczególności: ropne zapalenie spojówek, jęczmień czy zapalenie brzegów powiek. Zwiększone ryzyko zachorowań wynika zarówno z hiperplikemii, jak i miejscowych zaburzeń mikrokrążenia czy neuropatii. Z tego względu chorzy powinni zachować szczególną ostrożność przy noszeniu soczewek kontaktowych, ponieważ mogą zwiększać niedotlenienie rogówki i powodować powstawanie owrzodzeń.

Stwardniała skóra w cukrzycy

Podwyższony poziom cukru we krwi powoduje, że na skórze mogą pojawić się specyficzne zmiany. Jak wskazuje Stowarzyszenie Amerykańskiej Akademii Dermatologii (AAD)(1) jednymi z częściej występujących problemów dermatologicznych są małe i twarde guzki, przypominające wypryski, które z czasem przybierają postać twardych płatów o odcieniu od żółtego do brązowego.

Skóra, która otacza zmianę, może mieć błyszczący i porcelanowy wygląd. Zdarza się, że widać przez nią naczynia krwionośne. Medyczna nazwa tego schorzenia to obumarcie tłuszczowate, czyli rzadko występujące ziarniniakowe zapalenie skóry.

Twarda i sucha skóra może pojawić się również na piętach. Typowymi objawami choroby cukrzycowej są zgrubienia naskórka i zrogowacenia, które powodują rozwój odcisków. Skóra staje się twarda i przesuszona. Jeżeli chory zaniedba pielęgnację tego obszaru, może dojść do pękania pięt, powstawania owrzodzeń i deformacji stóp. Otarcia i uszkodzenia naskórka prowadzą do powstawania trudno gojących się ropiejących owrzodzeń, przez co zwiększa się ryzyko nadkażenia i rozwoju stanów zapalnych. Zespół stopy cukrzycowej jest bardzo groźnym schorzeniem, który nieleczone grozi amputacją.

Cukrzyca i bielactwo nabyte

Bielactwo nabyte, czy miejscowy zanik barwnika skóry, to częsta choroba autoimmunologiczna, która współwystępuje z cukrzycą typu 1.

Przypadłość jest zdiagnozowana u ok. 1-7 na 100 pacjentów. Główne objawy skórne to plamy depigmentacyjne o zróżnicowanych kształtach i wielkości. Przebarwienia występują głównie na grzbietach stóp i rąk, w okolicach narządów moczowo-płciowych, a także na głowie, pod pachami i na brodawkach sutkowych. Cechą charakterystyczną jest symetryczne rozmieszczenie po obu stronach ciała. Schorzeniu często towarzyszy siwienie włosów — nawet w młodym wieku. Leczenie jest niestety złożone i często nie przynosi oczekiwanych efektów. Chory powinien unikać ekspozycji na promienie słoneczne oraz stosować preparaty z silnym filtrem przeciwsłonecznym.

Zmiany skórne w cukrzycy wynikające z leczenia

Chorzy na cukrzycę mogą zaobserwować pojawienie się pewnych zmian skórnych związanych z leczeniem choroby. Niektóre z nich mogą wynikać z samego leczenia, a nie z samej cukrzycy:

• Silna reakcja na leki — niektóre substancje aktywne powodują wysypki, zaczerwienienia lub swędzenie skóry.
• Reakcja na insulinę — pacjenci przyjmujący insulinę mogą doświadczać reakcji skórnych w miejscach wstrzyknięć (zaczerwienienia, swędzenie, guzki lub bliznowacenie skóry w okolicy wkłuwania igły).
• Hipoglikemia — kiedy poziom cukru we krwi spada, występuje pocenie się, drżenie oraz czasami uczucie ciepła lub zimna na skórze.
• Zmiany barwnikowe — spowodowane nieprawidłowościami produkcji melaniny, co z kolei powoduje niestabilny poziom cukru we krwi (przebarwienia lub hiperpigmentacja).
• Zmniejszona zdolność gojenia się ran — leki stosowane w leczeniu cukrzycy, zwłaszcza w przypadku długotrwałej niekontrolowanej cukrzycy, mogą wpływać na zdolność skóry do szybkiego gojenia się ran.
• Zmiany skórne związane z innymi schorzeniami towarzyszącymi cukrzycy.

Zmiany skórne u cukrzyków — Bullosis diabeticorum

Bullosis diabeticorum, czyli pęcherze cukrzycowe, to specyficzny rodzaj niezapalnych zmian skórnych występujących najczęściej na podudziach lub grzbietach rąk.

Ich patofizjologia nie jest do końca znana, niemniej badania sugerują, że mogą mieć związek z cukrzycą insulinozależną, nieinsulinozależną lub mikroangiopatią cukrzycową. Zdarza się, że pęcherze pojawiają się już w stanie przedcukrzycowym i, podobnie jak świąd, mogą skłonić do przeprowadzenia poszerzonej diagnostyki w kierunku rozpoznania cukrzycy. Pierwszym objawem schorzenia jest pojawienie się jednego bądź większej liczby pęcherzy w obrębie zdrowej skóry. W większości przypadków dotyczy to stóp, dystalnych części nóg, rąk oraz przedramion. Pęcherze stosunkowo rzadko pojawiają się na tułowiu. Zmiany nie dają objawów bólowych — chorzy mogą uskarżać się jedynie na lekkie uczucie pieczenia.

Powstanie pęcherzy nie musi mieć związku z urazami mechanicznymi. Początkowo zmiany mają od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Z czasem zaczynają się powiększać, napinać i przekształcać w asymetryczne formy. W środku pęcherzy znajduje się przezroczysty płyn, chociaż zdarzają się przypadki gromadzenia płynu krwotocznego lub ropnego.

Bullosis diabeticorum ustępuje zazwyczaj po upływie 6 tygodni. Pacjenci, u których zaobserwowano powstawanie pęcherza, muszą mieć wykonane badania dodatkowe i przesiewowe, które wykluczą inne rozpoznania, w tym porfirię. Leczenie opiera się na ocenie ogólnej kondycji pacjenta oraz monitorowaniu glikemii. Lekarz może także zalecić badania w kierunku powikłań cukrzycy, a także diagnostykę okulistyczną, neurologiczną i ocenę funkcji nerek. Jako że obecnie nie ma wytycznych dotyczących postępowania w przypadku diagnozy pęcherzy cukrzycowych, chory musi pozostawiać pod stałą kontrolą lekarską do czasu całkowitego wygojenia się zmian.

Ziarniniak obrączkowaty

Ziarniniak obrączkowaty to schorzenie, które często wiąże się z cukrzycą bądź chorobami tarczycy — szczególnie gdy zmiany są liczne bądź rozległe. Występuje zazwyczaj u młodych osób chorujących na cukrzycę typu 1. Głównymi objawami przypadłości są rumieniowe ogniska, które przybierają postać obrączek. Występują na ogół na grzbietach rąk oraz stopach. Drobne zgrupowania guzków bądź gładkich grudek w większości przypadków ustępują samoistnie i nie pozostawiają po sobie żadnych śladów. W przypadku długotrwałych i uporczywych zmian lekarz może zaordynować terapię kortykosteroidami lub z zalecić krioterapię lub fototerapię.

Obumieranie tłuszczowate

Obumieranie tłuszczowate to rzadkie schorzenie skórne, które może wystąpić u osób z cukrzycą typu 2. Dochodzi wówczas do utraty tkanki tłuszczowej w miejscach podawania wstrzykiwania insuliny. Na skórze występują wklęsłe obszary, które mogą być gładkie i zaczerwienione. Niekiedy pojawiają się także objawy zapalenia skóry. Przyczyny schorzenia są do końca jasne. Najbardziej prawdopodobną jest reakcja alergiczna na składniki insuliny lub inne leki stosowane w leczeniu cukrzycy.

W przypadku podejrzeń wystąpienia schorzenia należy zgłosić się na konsultację. Lekarz przeprowadzi odpowiednie badania, oceni obszary zmiany na skórze i zaleci dalsze kroki postępowania. W większości przypadków zmiany te nie powodują poważnych problemów zdrowotnych, ale mogą być kłopotliwe i wstydliwe dla pacjenta.

Inne choroby skóry w cukrzycy

Jednym z pierwszych objawów skórnych występujących w przebiegu cukrzycy jest tzw. rumieniec cukrzycowy przybierający postać ciemnoczerwonych plam występujących na środkowej części policzków. Jest on bezpośrednio związany z mikroangiopatią obecną w cukrzycy. U osób z nieuregulowaną cukrzycą obserwuje się także cukrzycowy obrzęk stwardniały mylony niekiedy z twardziną układową. Choroba stosunkowo szybko postępuje i objawia się stwardnieniami na karku i ramionach. W niektórych przypadkach stwardnienia mogą pojawić się także w górnych częściach tułowia i na kończynach dolnych.

U pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1 może rozwinąć się cukrzycowe stwardnienie skóry rąk, które prowadzi do zesztywnienia stawów palców. Dość częstym objawem chorobowym towarzyszącym cukrzycy jest rogowacenie ciemne, które przybiera postać szarobrunatnych przebarwień umiejscowionych na karku, szyi, pod pachami, a także w okolicy pępka i pachwin. Szczególną odmianą tego schorzenia jest brodawkujący rogowacenie dłoni. U chorych pojawiają się wówczas drobne grudki o ciemnym zabarwieniu.

Zmiany skórne — jak sobie z nimi radzić?

Zmiany skórne związane z cukrzycą mogą być kłopotliwe, ale istnieją skuteczne sposoby na ich ograniczenie lub wyeliminowanie. Absolutną podstawą jest monitorowanie poziomu cukru we krwi i pozostawanie pod opieką lekarza. Równie istotną kwestią jest dbałość o higienę skóry. Utrzymanie czystości i pielęgnacja dostosowana do wieku oraz potrzeb skóry zmniejszą ryzyko wystąpienia infekcji skórnych.

Codzienne mycie skóry łagodnymi preparatami emolientowymi oraz staranne osuszanie i nawilżanie naskórka pomogą w utrzymaniu zdrowej skóry. Wszelkie skaleczenia i urazy są szczególnie groźne dla cukrzyka, dlatego wszelkie rany i zadrapania należy zabezpieczać odpowiednimi opatrunkami, a w przypadku problemów z gojeniem — zgłosić lekarzowi.

W okresie zwiększonego nasłonecznienia stosuj preparaty z filtrem, jednak nie zapominaj, że ochrona przeciwsłoneczna jest wymagana przez cały rok. W okresie zimowym możesz nakładać filtr o niższym SPF. Stosuj także odpowiednie nawilżenie. Utrzymywanie wody w skórze pomaga w łagodzeniu suchości i obniża ryzyko powstawania mikrouszkodzeń naskórka.

Bardzo istotnym zaleceniem jest noszenie luźnej i przewiewnej odzieży wykonanej z naturalnych tkanin. Ubrania wykonane z poliestru i innych sztucznych materiałów zwiększają ryzyko powstawania zgrubień i otarć.

W przypadku wystąpienia jakikolwiek niepokojących zmian skórnych nie bagatelizuj tego faktu! Konsultuj wszelkie niepokojące zmiany na skórze z lekarzem dermatologiem.

Cukrzyca to choroba, której leczenie wymaga holistycznego podejścia. Przyjmowanie leków, zachowanie higieny i przestrzeganie zasad zdrowej diety, mogą zminimalizować objawy schorzenia i znacznie podwyższyć komfort życia cukrzyka. Dieta i aktywność fizyczna mają także pozytywny wpływ na stan skóry.

Niestety, może się zdarzyć, że nawet przestrzegając wszystkich zaleceń lekarza, dojdzie do pojawienia się zmian skórnych. W takim przypadku należy udać się na konsultację lekarską i ustalić odpowiedni schemat terapii.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. https://www.aad.org/

O autorze Redakcja

Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u