Zbyt niski cukier we krwi – jakie są objawy? Co robić?

Hipoglikemia, czyli zbyt niski cukier we krwi lub inaczej niedocukrzenie, to stan, którego boi się każdy diabetyk. Występuje, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 70 mg/dl. Niedocukrzenie występuje najczęściej u osób chorujących na cukrzycę, ale osoba zdrowa może także doświadczyć tego stanu.

Co oznacza niski poziom cukru? Jak szybko podnieść cukier we krwi? Jakie są objawy hipoglikemii? Co robić, gdy cukier we krwi będzie zbyt niski? Odpowiadamy w poniższym artykule.

Hipoglikemia, niedocukrzenie – zbyt niski poziom cukru we krwi

Czym jest zbyt niski poziom cukru we krwi, inaczej nazywany niedocukrzeniem lub hipoglikemią?

Niedocukrzenie jak sama nazwa wskazuje, jest to niski poziom cukru we krwi. 

Dotyczy zaburzenia gospodarki węglowodanowej w organizmie, które objawia się niskim poziomem cukru we krwi. Stan niedocukrzenia oznacza więc, że organizm nie ma wystarczającej ilości energii, by prawidłowo funkcjonować. Glukoza jest najważniejszym paliwem dla ludzkiego ciała.

Hipoglikemia rzadko występuje samodzielnie — najczęściej jest objawem towarzyszącym innej chorobie. U osób chorych na cukrzycę typu 1 i typu 2, hipoglikemia może zdarzyć się praktycznie w każdej chwili.

O stężeniu glukozy, które powinno niepokoić, mówimy, gdy wynosi ono poniżej 70 mg/dl, czyli ≤3,9 mmol/l. Przy takich wartościach diabetyk może odczuwać już objawy za niskiego cukru. 

Klinicznie istotna hipoglikemia to spadek poziomu cukru we krwi poniżej 54 mg/dl (<3 mmol/l), kiedy objawy są już nasilone i trudno je bagatelizować. 

Ze względu na stopień nasilenia istnieje podział: 

• hipoglikemia lekka – pacjent zazwyczaj może samodzielnie poradzić sobie w tej sytuacji,
• hipoglikemia umiarkowana – pacjent często potrzebuje pomocy osób trzecich przy podaniu glukozy,
• hipoglikemia ciężka – bardzo niski cukier. Pacjent zazwyczaj traci przytomność, jest zdezorientowany i zdecydowanie wymaga pomocy. 

Wyróżnia się również hipoglikemię reaktywną, tak zwaną hipoglikemię poposiłkową, czyli niski cukier po jedzeniu. U osób cierpiących na hipoglikemię reaktywną, cukier po posiłku najczęściej podnosi się powyżej normy, czyli na krótki czas pojawia się hiperglikemia poposiłkowa, a następnie bardzo gwałtownie się obniża. Wtedy powstaje niedocukrzenie. Hipoglikemia poposiłkowa pojawia się najczęściej u osób zdrowych. Jest związana z insulinoopornością i może być zapowiedzią rozwoju cukrzycy typu 2. 

Istotne jest przede wszystkim trafne rozpoznanie objawów oraz szybka reakcja na zastany stan. Na przebieg hipoglikemii wpływ ma między innymi: 

• wiek pacjenta, 
• sposób leczenia oraz 
• choroby współistniejące.

Niestety, każda hipoglikemia może przebiegać bardzo indywidualnie u różnych osób i niektórzy potrafią wyczuć hipoglikemię przy wartości 70 mg/dl i szybko zareagować, podczas gdy inni zorientują się o spadku cukru dopiero przy niższych wartościach, np. 54 mg/dl.

Przypominamy, że prawidłowy poziom cukru na czczo, czyli wartość stężenia glukozy we krwi na czczo mieści się w zakresie 70-99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l).

Niski cukier u dzieci

Niski poziom cukru u dziecka objawia się tak samo, jak u osób dorosłych. U każdego dziecka niski cukier objawia się nieco inaczej, w zależności od indywidualnej tolerancji organizmu na niski poziom glukozy we krwi. U dzieci do hipoglikemii najczęściej dochodzi po intensywnym wysiłku fizycznym lub pominięciu posiłku. 

Dziecko chore na cukrzycę przeżywa wahania poziomu cukru we krwi również tak samo, jak dorośli. Mogą one niekorzystnie wpływać na zmiany nastroju czy zdolność koncentracji u dziecka. 

W przypadku hipoglikemii u dzieci ważne jest podjęcie szybkich działań dostosowanych do stopnia niedocukrzenia. Po zbadaniu dziecka glukometrem przy hipoglikemii lekkiej (50-70 mg/dl) wskazane jest i szybkie podanie węglowodanów prostych. Może to być sok, słodzony napój lub nawet rozpuszczony w wodzie cukier. 

Gdy dziecko ma za niski poziom cukru we krwi i ma ograniczoną świadomość lub jest nieprzytomne, należy natychmiast wezwać pogotowie, ułożyć dziecko na boku i wykonać zastrzyk z glukagonu. Wiele osób zastanawia się, czy gdy jest niski poziom cukru, czy podawać insulinę? Nie! Należy podać glukagon! To hormon, który w odróżnieniu od insuliny sprawia, że we krwi rośnie stężenie glukozy.

Niedobór cukru u dorosłych

Niski cukier u dorosłych potrafi być tak samo dużym problemem, jak u małych dzieci. Różnicą jest natomiast przede wszystkim to, że osoba ze zbyt niskim cukrem sama najczęściej musi na czas zauważyć objawy niedocukrzenia, zanim stan hipoglikemii się pogłębi. 

W tym przypadku również bardzo ważne jest szybkie działanie dopasowane do stopnia niedocukrzenia.

​​Należy pamiętać, że u pacjentów, u których trzustka nadal wydziela insulinę (cukrzyca typu 2), po podaniu glukagonu razem z uruchomieniem zapasów glukozy zostanie uwolniona również insulina, co stwarza ryzyko pogłębienia niedocukrzenia. Dlatego nie podaje się glukagonu osobom leczonym za pomocą środków doustnych, u których trzustka nadal produkuje insulinę.

Bardzo ważna jest świadomość społeczeństwa jak pomóc osobom z hipoglikemią. Niejednokrotnie w przypadku epizodu hipoglikemii chorzy są myleni z osobami pod wpływem alkoholu ze względu na zaburzenia równowagi i mowy oraz zapach acetonu z jamy ustnej.

Zaleca się zatem, aby chorzy zawsze mieli przy sobie kartę diabetyka bądź opaskę na ręce informują o chorobie.

Spadek cukru we krwi – przyczyny

Poziom cukru we krwi w organizmie regulują hormony: insulina i glukagon. Na skutek zwiększenia stężenia glukozy np. po posiłku, dochodzi do uwolnienia z komórek trzustki insuliny, która zwiększa wychwytywanie glukozy przez mięśnie i tkankę tłuszczową oraz hamuje wydzielanie glukagonu oraz wytwarzanie glukozy przez wątrobę.

W przypadku niskiego cukru we krwi, np. w wyniku długiej przerwy pomiędzy posiłkami, u zdrowych osób uruchamiają się rozmaite mechanizmy zabezpieczające organizm przed hipoglikemią, przede wszystkim zahamowane zostaje wydzielanie insuliny, a wzrasta wydzielanie glukagonu i epinefryny.

Te mechanizmy nie działają poprawnie u osób chorych na cukrzycę, u których wytwarzanie własnej insuliny nie występuje lub jest znikome – w przypadku cukrzycy typu 1, jak również w długotrwającej cukrzycy typu 2. Do hipoglikemii dochodzi zatem najczęściej u chorych na cukrzycę leczonych insuliną, rzadziej w przypadku leczenia doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi, takimi jak pochodne sulfonylomocznika (np. gliklazyd, glimepiryd).

• Zbyt niski poziom cukru we krwi może być też wynikiem działania niektórych leków i alkoholu.
• Przyczyną niedocukrzenia może być też błąd dietetyczny — opóźniony, pominięty lub za mały posiłek, a także zbyt długa przerwa między posiłkami lub zwiększony odstęp między wstrzyknięciem insuliny a posiłkiem.
• Wpływ na spadek poziomu cukru we krwi ma także nieplanowany, przedłużony lub forsowny wysiłek fizyczny.
• U osób bez cukrzycy niski poziom cukru może być również spowodowany napięciem nerwowym i stresem. Te dwa czynniki stymulują nadnercza do ciągłej pracy i wytwarzania adrenaliny, która powstrzymuje trzustkę przed produkcją nadmiernych ilości insuliny.

Zbyt niski poziom cukru we krwi – objawy

Objawy zbyt niskiego cukru pojawiają się stopniowo, wraz ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Dzięki temu chory w początkowej fazie rozwoju hipoglikemii jest w stanie sam sobie poradzić, np. poprzez zjedzenie czegoś słodkiego.

Jeśli pierwsze objawy niedocukrzenia zostaną zlekceważone, chory nie jest w stanie samodzielnie udzielić sobie pomocy, a niepodanie glukozy może doprowadzić do śpiączki, a nawet do śmierci.

Jakie są objawy niskiego poziomu cukru we krwi?

Najczęstsze objawy w przypadku lekkiej hipoglikemii to:

• uczucie głodu, 
• drżenie rąk i nóg, 
• niepokój, 
• bladość skóry, 
• wzmożona potliwość, 
• mrowienie wokół ust oraz
• ból głowy. 

Przy hipoglikemii umiarkowanej (wartość 30-50 mg/dl) dodatkowo mogą pojawić się takie objawy jak: 

• splątanie, 
• problemy z koncentracją, 
• bełkotliwa mowa, 
• uczucie lęku,
• zaburzenia zachowania (np. zachowania agresywne). 

Bardzo niski cukier (ciężka hipoglikemia) powoduje dodatkowo takie objawy: 

• utrata przytomności lub
• duże zdezorientowanie.

W takiej sytuacji pacjent zdecydowanie wymaga pomocy dodatkowych osób.

Jak szybko podnieść cukier we krwi?

Jeśli zastanawiacie się jak szybko podnieść cukier we krwi, najskuteczniejszą metodą będzie podanie diabetykowi czystej glukozy lub węglowodanów prostych!

Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w momencie wykrycia alertowego poziomu cukru należy podać 15-20 g czystej glukozy albo innych węglowodanów prostych doustnie.

W przypadku niskiego poziomu cukru osoby z cukrzycą powinny natychmiast spożyć węglowodany proste, które są szybko wchłaniane do krwi.

Już po około 10 minutach chory powinien poczuć poprawę. Po 15 minutach należy wykonać kontrolny pomiar glukozy. Jeśli glikemia się nie zwiększa lub nadal dochodzi do jej zmniejszenia, należy powtórzyć powyższe postępowanie. 

Następnie należy spożyć węglowodany złożone, np. kanapkę z chudym białym serem lub wędliną.

Należy monitorować stężenie glikemii, wykonując kolejny pomiar po 60 minutach.

Uwaga! Badania kliniczne wskazują, że duża grupa pacjentów po epizodzie hipoglikemii dąży do wyższych wartości stężenia glukozy, niejednokrotnie doprowadzając do równie niebezpiecznej hiperglikemii.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Niejedzenie a poziom cukru

W przypadku osób z cukrzycą Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca spożywanie 4-5 posiłków dziennie: najlepiej śniadania, obiadu, kolacji oraz dwóch przekąsek (2). 

Dzięki temu poziom cukru we krwi utrzymuje się na względnie stałym poziomie i nie dochodzi do dużych skoków poziomu glukozy. 

Długie przerwy między posiłkami mogą doprowadzać do niskiego poziomu cukru między nimi, natomiast zaraz po posiłku można zaobserwować duży wyrzut glukozy do organizmu.

Dodatkowo wykazano, że u cukrzyków niezwykle ważne jest spożywanie śniadań. Okazało się, że chorzy na cukrzycę typu 2, którzy nie jedzą śniadań, są narażeni na groźne dla zdrowia skoki poziomu glukozy w ciągu dnia (1). 

Niski poziom cukru – co jeść?

Cukrzycy muszą mieć zawsze przy sobie pastylki z glukozą, które podaje się w przypadku niedocukrzenia. Powinny się one znajdować w torebce, w samochodzie, na biurku czy przy łóżku osoby z cukrzycą.

W razie niskiego poziomu cukru we krwi odpowiednie są także napoje słodzone, jak np. sok owocowy, lemoniada lub coca-cola. Szybko działają również pastylki dekstrozy, żelki czy dojrzałe banany, dzięki którym poziom cukru we krwi ponownie się podnosi.

Najważniejsze jest zapamiętanie, aby w sytuacjach niskiego poziomu cukru spożyć na samym początku węglodowany proste. Pamiętajmy jednak, że czysta glukoza działa najszybciej, a jej forma jest prosta i łatwa w użyciu.

Co na spadek cukru we krwi? Inne sposoby

Przestrzeganie zasad dotyczących diety oraz dawkowania insuliny i samokontroli jest najistotniejszą metodą w zapobieganiu niskiemu cukrowi. Można dodatkowo stosować suplementy diety zawierające składniki, które normalizują poziom glukozy we krwi. Nie powinny one jednak być zamiennikami zdrowej i zbilansowanej diety oraz zdrowego stylu życia. Należą do nich:

• ekstrakt z berberysu;
• ekstrakt z morwy białej;
• ekstrakt z cynamonowca;
• ekstrakt z topinamburu;
• witaminy z grupy B;
• chrom.

Czego nie podawać na niski cukier? 

Na niski cukier nie jest wskazane spożywanie czekolady i produktów zawierających tłuszcz, który opóźnia wchłanianie węglowodanów. Niewskazane są także produkty typu light czy „zero”.

Nie zaleca się także spożywania cukierków – nie wiadomo, ile zawierają cukru, wolno się rozpuszczają i mogą spowodować zadławienie w razie utraty przytomności.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C405974%2Cniejedzenie-sniadan-grozne-dla-chorych-na-cukrzyce-typu-2.html
2. https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023

O autorze Redakcja

Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u