Trójglicerydy – czym są? Jaka jest norma?

Trójglicerydy to tłuszcze proste wytwarzane w wątrobie z węglowodanów i kwasów tłuszczowych. Ich obecność jest ważna dla organizmu, jednak podwyższone stężenie trójglicerydów może negatywnie wpływać na samopoczucie i stan zdrowia człowieka. Konsekwencje nieuregulowanego stężenia trójglicerydów mogą doprowadzić do wielu chorób i dolegliwości ze strony układu krwionośnego, a nawet doprowadzić do zawału serca czy udaru mózgu. 

Regularne badania poziomu trójglicerydów są niezwykle ważne, tym bardziej, że ich nadmiar w organizmie nie daje przez długi czas żadnych niepokojących objawów. Systematyczne badanie jest zalecane między innymi osobom mającym problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego, ale także osobom z cukrzycą. 

Czym są trójglicerydy i jakie ich stężenie jest niekorzystne dla zdrowia? Jak skutecznie obniżyć zbyt wysoki poziom trójglicerydów tak, by nie zagrażały naszemu zdrowiu? Jaka jest norma trójglicerydów i jaki poziom trójglicerydów jest niebezpieczny?

Trójglicerydy – co to?

Trójglicerydy, zwane inaczej triglicerydami lub triacyloglicerolami, to ważne substancje dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Trójglicerydy, oznaczane skrótem TG lub TAG, są estrami kwasów tłuszczowych i glicerolu. Stanowią – obok węglowodanów – ważne źródło energii dla mięśni. Należą do tłuszczów prostych. 

Związki te są konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak trójglicerydy powyżej normy bardzo szkodzą zdrowiu.

Za co odpowiadają trójglicerydy w naszym organizmie?

W naszym organizmie trójglicerydy pełnią następujące funkcje:

• są formą transportową kwasów tłuszczowych, które stanowią źródło energii potrzebnej do przeprowadzania wszystkich procesów metabolicznych,
• są podstawowym składnikiem tkanki tłuszczowej i mogą być z niej pobierane w przypadku niedoboru energii dostarczanej z zewnątrz wraz z pożywieniem.

Zawarty w triglicerydach materiał energetyczny jest zużywany na bieżące potrzeby organizmu. Jednak, gdy dostarczamy naszemu organizmowi nadmiaru energii poprzez zbyt wysokokaloryczną dietę, jej nadwyżka zostaje magazynowana w formie trójglicerydów w wątrobie i pod postacią tkanki tłuszczowej. 

W konsekwencji może pojawić się stłuszczenie wątroby – niezwykle częste zaburzenie u osób z nadwagą oraz otyłością.

Trójglicerydy są zatem wykorzystywane również jako zapasowy materiał energetyczny, a poza tym mają w tym przypadku znaczenie jako element termoizolacyjny i ochronny. 

Trójglicerydy są dostarczane do organizmu głównie w diecie – ze spożywanymi posiłkami. Związki te są syntezowane jednak również w wątrobie – z kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów. 

Ze względu na sposób ich wytworzenia, możemy je podzielić na:

• trójglicerydy endogenne (produkowane w wątrobie)
• trójglicerydy egzogenne (spożywane w posiłkach)

Budowa i właściwości triglicerydów

W każdym z triacylogliceroli znajdziemy jedną cząsteczkę glicerolu oraz trzy cząsteczki długołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Wyróżniamy:

• trójglicerydy proste, w których wszystkie cząsteczki kwasów tłuszczowych są identyczne, 
• trójglicerydy złożone, w których występują mieszane cząsteczki kwasów tłuszczowych.

Trójglicerydy nie rozpuszczają się w wodzie, a więc również we krwi, dlatego, aby mogły być z nią transportowane, muszą połączyć się z białkami, fosfolipidami i cholesterolem, tworząc lipoproteiny. 

Ze względu na ich skład i pełnione funkcje można wyróżnić:

• Chylomikrony,
• Lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL),
• Lipoproteiny o małej gęstości (LDL),
• Lipoproteiny o pośredniej gęstości (IDL),
• Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL).

Wytwarzane w jelicie trójglicerydy transportowane są przez lipoproteiny zwane chylomikronami. Te, które produkowane są na terenie wątroby przenoszone są z kolei przez lipoproteiny VLDL o bardzo małej gęstości. Po przekazaniu trójglicerydów tkankom docelowym (głównie tkance tłuszczowej) przekształcają się one w IDL oraz LDL, których głównym zadaniem jest transport cholesterolu. 

Odpowiednia ilość trójglicerydów w organizmie jest ważna dla zdrowia – niestety w nadmiarze trójglicerydy mogą stać się czynnikiem groźnym, który może zwiększać ryzyko poważnych schorzeń. Bardzo ważne jest zatem, aby regularnie kontrolować poziom trójglicerydów w organizmie i reagować na jego podwyższone wartości.

Badanie trójglicerydów – wskazania

Wskazaniem do wykonania badania poziomu trójglicerydów jest:

• cukrzyca, 
• nieprawidłowa dieta, 
• stwierdzona hipertriglicerydemia,
• podejrzenie uszkodzenia miąższu wątroby. 

Badanie poziomu triglicerydów jest też wskazane przy zaburzeniach wchłaniania z przewodu pokarmowego, a także przy podejrzeniu zapalenia trzustki oraz u osób, które nadużywają alkoholu. 

Innym wskazaniem do wykonania badań jest też znaczne osłabienie oraz utrzymujące się przez dłuższy czas objawy świadczące o obecności choroby niedokrwiennej serca, m,in:

• ból dławicowy: gniotący, dławiący lub piekący i odczuwany za mostkiem,
• zawroty głowy,
• kołotanie serca,
• silny niepokój.

Trójglicerydy – norma

Trójglicerydy we krwi oznacza się wykonując tzw. lipidogram, czyli profil lipidowy. Regularne oznaczane trójglicerydów to podstawa dbałości o swoje zdrowie – badania powinny być wykonywane systematycznie, ponieważ wysokie stężenie trójglicerydów może być długo niezauważalne dla człowieka, ze względu na długi brak objawów. 

Zdrowa osoba dorosła powinna badać trójglicerydy minimum raz na 5 lat, a osoby ze wskazaniami (w tym osoby z cukrzycą i insulinoopornością) minimum raz na rok.

Badanie wymaga odpowiedniego przygotowania. Zaleca się przyjście na pobranie krwi na czczo, minimum 12 godzin od wcześniejszego posiłku. Jeśli to konieczne, pacjent może przed badaniem napić się wody. Ważne, aby pacjent nie modyfikował przed badaniem swojej diety czy aktywności, gdyż mogłoby to zaburzyć wynik badania. Przed badaniem nie powinno się też spożywać alkoholu, gdyż może to dać nieprawidłowy wynik.

Jaka jest norma trójglicerydów? Polskie Towarzystwo Kardiologiczne opracowało standardy dotyczące norm stężenia trójglicerydów w organizmie. 

Badania wykazały, że stężenie trójglicerydów wynoszące poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l) wiąże się z niższym ryzykiem zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe. Z tego powodu taką wartość uważa się za normę. 

Wynik TG interpretowany jest w oparciu o następujące normy trójglicerydów we krwi:

• trójglicerydy norma ogólna: poniżej 150 mg/dl,
• trójglicerydy norma dla kobiet: 35-135 mg/dl,
• trójglicerydy norma dla mężczyzn: 40-160 mg/dl,
• trójglicerydy norma dla dzieci: poniżej 100 mg/dl,

Stężenie trójglicerydów w osoczu krwi żylnej zależy od naszej diety, aktywności fizycznej i stylu życia, ale po części wynika z uwarunkowań genetycznych. 

Nadmiar przyjmowanych kalorii, dieta bogata w cukry proste oraz tłuszcze zwierzęce to czynniki przyczyniające się do rozwoju hipertriglicerydemii – zbyt wysokiego poziomu trójglicerydów. Poza tym poziom trójglicerydów wykazuje dużą korelację z wiekiem – u osób starszych ten wskaźnik jest zazwyczaj wyższy. 

Niskie trójglicerydy

W wynikach badań wyszły trójglicerydy za niskie? Zbyt niski poziom trójglicerydów, a w zasadzie wszystkich substancji lipidowych, to sygnał, że organizm może pracować nieprawidłowo. Kiedy są za niskie trójglicerydy? Zjawisko takie obserwuje się u osób:

• z nadczynnością tarczycy (przy niskim poziomie TG warto wykonać badania podstawowe i sprawdzić TSH oraz poziom hormonów T3 i T4),
• z zaawansowaną marskością wątroby,
• niedożywionych i wyniszczonych przewlekłymi chorobami,
• z zaburzeniami genetycznymi,
• z zaburzeniami wchłaniania,
• stosujących dietą ubogotłuszczową, zwłaszcza w połączeniu z dużym wysiłkiem fizycznym,
• przyjmujących leki stosowane w terapii zaburzeń lipidowych. 

Wyniki badań laboratoryjnych zawsze powinny być rozpatrywane w połączeniu ze stanem klinicznym, zatem nie można jednoznacznie postawić diagnozy jedynie na podstawie zbyt niskiego poziomu trójglicerydów. 

Obniżony poziom trójglicerydów i jednoczesny poziom cholesterolu całkowitego i LDL w normie u osoby młodej, aktywnej fizycznie i pozostającej na diecie niskotłuszczowej, a zwłaszcza na diecie wegetariańskiej, nie powinien budzić niepokoju. 

Gdy jednak u osoby badanej występują dolegliwości, np. duża utrata masy ciała w ostatnim okresie, należy zgłosić się do lekarza (1).

Podwyższony poziom trójglicerydów

Podwyższony poziom trójglicerydów przez dłuższy czas nie daje żadnych objawów i jest zazwyczaj wykrywany przy okazji kontrolnych badań krwi, dlatego nieprawidłowy wynik badania często jest zaskoczeniem dla pacjenta. 

Po pewnym czasie jednak podwyższony poziom trójglicerydów może wywołać następujące objawy:

• zmęczenie i niewydolność serca, spowodowane zmianami miażdżycowymi.
• negatywny wpływ na układ krwionośny, 
• upośledzenie funkcjonowania układu pokarmowego, 
• zapalenie trzustki,
• silne bóle brzucha, 
• wzdęcia, 
• nudności,
• wymioty. 

Podwyższony poziom trójglicerydów jest klasyfikowany w następujący sposób:

• < 150 mg/dl (< 1,6 mmol/l) – norma ogólna
• 150 – 199 mg/dl (1,7 – 2,3 mmol/l) – wartość graniczna,
• 200 – 499 mg/dl (2,3 – 5,7 mmol/l) – poziom wysoki (łagodna hipertrójglicerydemia),
• > 500 mg/dl – poziom bardzo wysoki (ciężka hipertrójglicerydemia). UWAGA! Taki poziom tróglicerydów jest niebezpieczny dla zdrowia!

Osiągnięcie wartości granicznej podczas badań laboratoryjnych sugeruje, że być może warto wprowadzić zmiany w stylu życia i diecie, jednak poziom ten jeszcze nie zagraża bezpośrednio naszemu zdrowiu. Jest jedynie “ostrzeżeniem” dla nas i sygnałem, że warto przyjrzeć się swojemu stanowi zdrowia bliżej.

Natomiast jaki poziom trójglicerydów jest niebezpieczny dla organizmu? Za niebezpieczny uznaje się poziom trójglicerydów przekraczający 500 mg/dl.

Nawet już łagodna hipertrójglicerydemia ma wiele niekorzystnych konsekwencji. 

Stężenia powyżej 200 mg/dl są związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy oraz z incydentem sercowo-naczyniowym w postaci udaru mózgu lub zawału serca.

Zwłaszcza, gdy towarzyszą mu inne zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej, które w istotny sposób zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. 

Hipertrójglicerydemia, obok nadwagi, nieprawidłowego ciśnienia tętniczego, obniżonego poziomu HDL oraz podwyższonego poziomu glukozy na czczo, jest jedną ze składowych zespołu metabolicznego. U osób z tym zaburzeniem bardzo często współistnieje dyslipidemia aterogenna – zaburzenie, w którym stwierdza się nieprawidłową ilość oraz skład lipoprotein osocza, co wiąże się z istotnym ryzykiem rozwoju miażdżycy. 

Hipertrójglicerydemię rozpoznaje się ją w przypadku współistnienia:

• podwyższonego poziomu trójglicerydów (150 – 500 mg/dl),
• niskiego poziomu dobrego cholesterolu HDL <40 mg/dl u mężczyzn oraz < 45 mg/dl,
• nieprawidłowych cząsteczek LDL (tzw. małych, gęstych).

Odkładające się w ścianie tętnic blaszki miażdżycowe mogą być przyczyną choroby wieńcowej, zawału mięśnia sercowego, udaru niedokrwiennego mózgu, a także stanowić powód ostrego i przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych.

Wysoki poziom trójglicerydów

Zgodnie ze wspomnianą wcześniej klasyfikacją, wysoki poziom trójglicerydów rozpoczyna się przy wynikach badań >500 mg/dl:

• 150 – 199 mg/dl (1,7 – 2,3 mmol/l) – wartość graniczna,
• 200 – 499 mg/dl (2,3 – 5,7 mmol/l) – poziom wysoki (łagodna hipertrójglicerydemia),
• > 500 mg/dl – poziom bardzo wysoki (ciężka hipertrójglicerydemia)

i nazywa się ciężką hipertrójglicerydemią.

Ten poziom trójglicerydów jest niezbezpieczny dla zdrowia!

Ciężka hipertriglicerydemia jest związana ze współistnieniem podatności genetycznej oraz czynników, takich jak:

• otyłość, 
• cukrzyca, 
• nieustabilizowana niedoczynność tarczycy, 
• nadużywanie alkoholu 
• przyjmowaniem glikokortykosteroidów czy doustnych estrogenów. 

W tej sytuacji można stwierdzić również wysokie stężenie lipoproteiny VLDL we krwi. 

Natomiast przy poziomie trójglicerydów przekraczającym 1000 mg/dl dodatkowo we krwi pobranej na czczo obecne są chylomikrony. Taki poziom jest silnym czynnikiem ryzyka rozwoju ostrego zapalenia trzustki. 

Jak obniżyć trójglicerydy?

Wiele osób zastanawia się jak obniżyć poziom trójglicerydów we krwi. Warto mieć na uwadze, że obniżanie trójglicerydów to proces wymagający zaangażowania i czasu.

Najważniejszym krokiem do obniżenia trójglicerydów we krwi jest zmiana trybu życia. Z tym wiąże się wiele pomniejszych celów, nad którymi warto się pochylić.

1. Zastosowanie odpowiedniej diety

Kluczowym elementem walki z wysokim stężeniem trójglicerydów jest odpowiednia dieta – dieta cukrzycowa będzie w tym celu odpowiednia.

• Dieta powinna ona być bogata w produkty zbożowe najlepiej pełnoziarniste, chudy nabiał, kefiry, jogurty. Należy sięgać po chudsze gatunki mięs: drobiu, wołowiny. 
• Należy zrezygnować lub ograniczyć spożycie węglowodanów prostych: cukru, słodzonych napojów, białego pieczywa.
• Warto sięgać po ryby, które dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. 
• Najlepszą formą przygotowywania posiłków jest gotowanie na parze, duszenie oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu. 
• Świeże warzywa i owoce powinny być spożywane 5 razy dziennie – dostarczają wielu witamin i minerałów oraz cennego błonnika pokarmowego, dzięki czemu dłużej będziemy syci bez chęci podjadania między posiłkami. 
• Niezbędne jest także odpowiednie nawodnienie: wybierajmy wodę, herbatę czy kawę bez dodatku cukru.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

2. Rezygnacja z używek, takich jak alkohol czy papierosy

Palenie papierosów jest nałogiem wyjątkowo niekorzystnym dla zdrowia. Jest czynnikiem ryzyka raka płuc oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Palenie tytoniu podnosi poziom trójglicerydów, dlatego konieczne jest odstawienie nikotyny. Wraz z nikotyną trzeba także pożegnać alkohol.

3. Zwiększenie aktywności fizycznej

Sama modyfikacja nawyków żywieniowych może pomóc w walce z podwyższonymi trójglicerydami, ale warto dołączyć do tego zwiększoną aktywność fizyczną.

Siedzący tryb życia i niska aktywność nie sprzyjają zdrowiu – organizm potrzebuje mniej energii do pracy mięśni, przez co zaczyna magazynować trójglicerydy. Energia spalana podczas wysiłku pozyskiwana jest właśnie z trójglicerydów, czyli trening bezpośrednio wpływa na obniżenie ich poziomu. 

Wystarczy już 15-20 minut spaceru dziennie, by poprawie uległ poziom trójglicerydów we krwi. Organizm jest lepiej dotleniony, serce pracuje efektywniej, ciśnienie krwi utrzymuje się na odpowiednim poziomie.

4. Stosowanie suplementów diety i witamin

Oprócz typowych leków przepisywanych przez lekarzy i kupowanych w aptece możemy również obniżyć trójglicerydy naturalnymi substancjami. Do nich zaliczamy:

• Kozieradkę, która bardzo dobrze sprawdza się w obniżaniu poziomu trójglicerydów u osób z cukrzycą
• Witaminę C, obniża poziom trójglicerydów przy dłuższej suplementacji
• Inulinę
• Witamina B3 reguluje poziom trójglicerydów poprzez hamowanie produkcji enzymu potrzebnego do ich produkcji
• Omega 3 a przede wszystkim kwas EPA, obniżają produkcję trójglicerydów w wątrobie oraz poprawia rozkładanie trójglicerydów
• Probiotyki

Jaki jest związek między trójglicerydami a cukrzycą?

Zwykle nadmierne stężenie trójglicerydów we krwi obserwuje się u osób otyłych. Zwiększa to ryzyko:

• choroby wieńcowej, 
• zmian miażdżycowych, 
• zachorowania na cukrzycę typu 2
• insulinooporności.

Wysoki poziom triglicerydów przy małym stężeniu cholesterolu całkowitego najczęściej wynika ze zbyt małej ilości enzymu przekształcającego frakcje VLDL w następne metabolity. Najczęściej dotyczy to osób z cukrzycą.

Dlatego właśnie cukrzyca jest między innymi wskazaniem do wykonywania regularnego badania poziomu trójglicerydów.

Dodatkowo, należy pamiętać, że przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że cukrzyca zwiększa istotnie ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, a choroby sercowo-naczyniowe odpowiadają za ponad 75% wszystkich zgonów występujących u pacjentów z cukrzycą.

Szczególnie niebezpieczne dla pacjentów z cukrzycą wydają się być zawał serca i udar mózgu (2).

Z tego względu regularne badania lipidogramu są zalecane każdej osobie z cukrzycą, insulinoopornością czy nawet stanem przedcukrzycowym.

Zacznij skutecznie zarządzać swoją cukrzycą!

Literatura

1. Roffi M, Brandle M. Cukrzyca. W: Topol EJ. Kardiologia interwencyjna. Tom 1. Wrocław: Wydaw. Elsevier Urban & Partner, 2009.
2. Solnica B.: Badania laboratoryjne. W: Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012: 28-37

O autorze Redakcja

Cukrzyca.pl, jeden z wiodących portali gromadzący wiedzę o cukrzycy, który powstał z myślą o osobach chorych na cukrzycę szukających wsparcia oraz informacji na temat choroby. Artykuły, poradniki i materiały informacyjne są tworzone przez ekspertów w dziedzinach takich jak: diabetologia, dietetyka, psychologia i edukacja diabetologiczna.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ

udostępnij na facebook-u